Εντυπο-ανάπηρα άτομα και ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες
Οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες δέχονται ποικίλες επιδράσεις και προκλήσεις από το περιβάλλον στο οποίο λειτουργούν και στις οποίες θα πρέπει να ανταποκριθούν. Μια από τις προκλήσεις που δέχονται, είναι το «άνοιγμα» προς μια νέα κατηγορία χρηστών, των «εντυπο-ανάπηρων».
Η εντυπο-αναπηρία, ως όρος, αναφέρεται στα άτομα που αντιμετωπίζουν δυσκολία στην ανάγνωση έντυπου υλικού χωρίς υποβοήθηση. Αυτό μπορεί να συμβαίνει λόγω μιας φυσικής αναπηρίας που δεν τους επιτρέπει να κρατήσουν ένα βιβλίο, λόγω μιας αντιληπτικής ή μαθησιακής δυσκολίας, όπως δυσλεξία, λόγω τύφλωσης ή οπτικής αναπηρίας. Είναι μια πολύ σοβαρή κατάσταση που πρακτικά απαγορεύει την ισότιμη πρόσβαση όλων στην πληροφορία και τη γνώση.
Τα τελευταία χρόνια λόγω νομοθετικών πράξεων που ευνοούν την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ατόμων με εντυπο-αναπηρία, εγγράφεται στα ακαδημαϊκά ιδρύματα ένας σημαντικός αριθμός εντυπο-ανάπηρων ατόμων, απέναντι στα οποία οι βιβλιοθήκες καλούνται να επανακαθορίσουν την αναγνωστική τους πολιτική, που συνδέεται άμεσα με το ρόλο τους στην πανεπιστημιακή ζωή, να είναι δηλαδή προσβάσιμες σε όλους τους χρήστες και να αναπτύσσουν κατάλληλες πολιτικές και σχέδια ως μέρος των κύριων αξιών τους.
Εξετάζοντας τις δράσεις μέριμνας των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών για τα εντυπο-ανάπηρα άτομα, καταλήγουμε πως αυτό που απαιτείται πρώτα είναι η ύπαρξη πολιτικής, η οποία μπορεί να διασφαλίσει ότι οι υπηρεσίες της και οι πόροι της ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους. Επίσης, η ύπαρξη πολιτικής βοηθά στον ορισμό συγκεκριμένων υπηρεσιών για κάθε βιβλιοθήκη, στην περιγραφή των συλλογών εναλλακτικής μορφής καθώς και στην υποστηρικτική τεχνολογία που υποστηρίζει αυτές τις υπηρεσίες. Η πολιτική της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Πατρών προβλέπει ότι «δεσμεύεται να εξυπηρετεί ισότιμα όλα τα μέλη της κοινότητας της». Στόχος της Βιβλιοθήκης είναι τα ΑΜΕΑ να μπορέσουν «…να εξασφαλίσουν την αυτονομία τους, την κοινωνική τους ένταξη και την απρόσκοπτη συμμετοχή τους σε όλο το εύρος των υπηρεσιών και των δραστηριοτήτων της».
Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής εντάσσονται πληροφορίες τόσο για το προσωπικό των βιβλιοθηκών, ως υπεύθυνο για την εξυπηρέτηση των ατόμων αυτών, όσο και για τις δυνατότητες για ισότιμη πρόσβαση των εντυπο-ανάπηρων στις υπηρεσίες και τους πόρους τους.
Οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες της Ελλάδας, μεταξύ των οποίων και η ΒΚΠ του Πανεπιστημίου Πατρών, διαθέτουν υπηρεσίες για εντυπο-ανάπηρους. Οι Βιβλιοθήκες, πολλές φορές με δική τους πρωτοβουλία, διαθέτουν συγκεκριμένη πολιτική για την εξυπηρέτηση των εντυπο-ανάπηρων ατόμων, την οποία ίσως να πρέπει κάποιες να επαναπροσδιορίσουν σε κάποιο βαθμό. Η δράση AMELib (Accessible Multi-modal Electronic Library, https://amelib.seab.gr/) του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών στοχεύει στην ενίσχυση της προσπάθειας άρσης των εμποδίων για τους εντυπο-ανάπηρους χρήστες των ελληνικών ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών. Ο στόχος εξειδικεύεται στην έγκυρη διάθεση προσβάσιμου περιεχομένου μέσα από μία εξίσου προσβάσιμη διαδικτυακή εφαρμογή, η οποία στηρίζεται στην εφαρμογή των λίγων ευνοϊκών διατάξεων εξαίρεσης από το περιουσιακό δικαίωμα του δημιουργού για εντυπο-ανάπηρα άτομα, όπως αυτές προβλέπονται στη νομοθεσία για την πνευματική ιδιοκτησία.
Παράλληλα, για να καλυφθούν κενά, οι βιβλιοθήκες έχουν πάρει πρωτοβουλίες για τη λειτουργία εθελοντικών προγραμμάτων συνεισφοράς στη δημιουργία προσβάσιμου διδακτικού υλικού. Τα προγράμματα αυτά αποδεικνύονται ως σημαντικός αρωγός στο έργο των βιβλιοθηκών για τους εντυπο-ανάπηρους και ο οποίος θα πρέπει να διατηρηθεί και να ενισχυθεί περισσότερο μέσω προγραμμάτων από το κράτος. Η αντίστοιχη δράση για το Πανεπιστήμιο Πατρών περιγράφεται στην ιστοσελιδα https://library.upatras.gr/news/volunteeringforamea, όπου υπάρχει και η φόρμα εκδήλωσης ενδιαφέροντος.
Οι περισσότερες από τις παρεχόμενες υπηρεσίες διαφαίνεται να είναι απαραίτητες για τα άτομα αυτά και η απουσία τους ή μη λειτουργία τους για κάποιο χρονικό διάστημα, να αποτελεί μεγάλο πρόβλημα για την πρόσβαση των ατόμων αυτών στην πληροφορία και τη γνώση. Σημαντικός καταδεικνύεται ο ρόλος του ακαδημαϊκού βιβλιοθηκονόμου, ο οποίος ακόμη κι αν δε διαθέτει εξειδίκευση σε θέματα εντυπο-αναπηρίας ή εργάζεται χωρίς ουσιαστικές ιδρυματικές υπηρεσίες στήριξης, εντούτοις βρίσκεται στο πλευρό τους και προσπαθεί να βοηθήσει με κάθε τρόπο, γεγονός που καθιστά υπεύθυνη τη βιβλιοθήκη και τη διοίκησής της για την εκπαίδευση και κατάρτιση των βιβλιοθηκονόμων σε θέματα εντυπο-αναπηρίας.
Θεοδώρα Λοτσάρη, Βιβλιοθηκονόμος
Msc Cultural Organisations Management, τηλ: 2610969628, email: dlotsari@upatras.gr
