HIV/AIDS: Από μία θανατηφόρα επιδημία σε ένα χρόνιο νόσημα
Ο ιός HIV, ως αίτιο του συνδρόμου επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (AIDS), αναγνωρίστηκε το 1983. Περίπου 26.7 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με HIV παγκοσμίως, καθώς περίπου 1.8 εκατομμύρια άνθρωποι μολύνονται και περίπου 1 εκατομμύριο πεθαίνουν κάθε έτος, η πλειοψηφία στη νότια και ανατολική Αφρική. Στη χώρα μας, υπολογίζεται ότι 15.795 άρρωστοι έχουν συνολικά διαγνωστεί με HIV, εκ των οποίων περίπου 13.133 βρίσκονται ακόμα εν ζωή, ενώ περίπου 500-750 νέες περιπτώσεις διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο, ειδικά μεταξύ των πληθυσμών που παρουσιάζουν συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, όπως άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες και χρήστες ενδοφλέβιων ουσιών, αλλά και μεταξύ ετεροφυλόφιλων χωρίς κατάλληλη χρήση προφύλαξης (χρήση προφυλακτικού). H λοίμωξη με HIV αφορά ανθρώπους κάθε ηλικίας, φύλου, εθνότητας, κοινωνικού ή οικονομικού στρώματος, θρησκευτικής, πολιτικής πεποίθησης ή σεξουαλικής προτίμησης. Μεταδίδεται με το αίμα, το θηλασμό, την κύηση, τα σπερματικά και προ-σπερματικά υγρά και καθ’ όλη τη διάρκεια (π.χ τόσο πριν, όσο και κατά την εκσπερμάτιση) και όλα τα είδη (κολπική, στοματική, πρωκτική) της απροφύλακτης σεξουαλικής επαφής. Αντίθετα με κοινές πεποιθήσεις, ο ιός δε μεταδίδεται με την δερματική επαφή, τα έντομα, την κοινή χρήση τουαλέτας ή πισίνας, οικιακών σκευών κτλ
Τι όμως σημαίνει λοίμωξη με τον HIV? Ο ιός προσβάλλει και προοδευτικά καταστρέφει τα κύτταρα του ανοσοποιητικού μας συστήματος οδηγώντας σε σταδιακή αποδυνάμωση του οργανισμού και τον καθιστά ευάλωτο σε ασυνήθιστα παθογόνα ακίνδυνα για τον υγιή πληθυσμό (ευκαιριακά παθογόνα). Αν ο ιος δε διαγνωσθεί και αντιμετωπισθεί εγκαίρως, δύναται να οδηγήσει στο AIDS με απίσχναση, βαρείες λοιμώξεις και πρώιμο θάνατο. Εντούτοις, όταν κάποιος μολυνθεί με τον ιό (οροθετικός άρρωστος) δύναται να παραμείνει ασυμπτωματικός, δίχως καμία ορατή ενόχληση εως και 10 χρόνια μετα την αρχική μόλυνση. Σαν αποτέλεσμα, το 1/3 των αρρώστων που έχουν μολυνθεί με HIV δεν το γνωρίζουν, μολύνοντας στο μεσοδιάστημα απ την πρώτη στιγμή, οποιονδήποτε έρθει σε επαφή με τα παραπάνω υγρά χωρίς τις κατάλληλες προφυλάξεις.
Πως μπορεί κάποιος να διαπιστώσει αν έχει μολυνθεί με τον HIV ? Η διάγνωση του ιού πραγματοποιείται μόνο κατόπιν αναζήτησης των ειδικών αντισωμάτων, αντιγόνου ή γενετικού υλικού του ιού στο αίμα οπότε και απαιτείται ειδική εξέταση για την ανίχνευσή του. Η εξέταση αυτή πραγματοποιείται δωρεάν και ανώνυμα στις δημόσιες δομές παροχής υπηρεσιών υγείας, απαιτεί μία απλή αιμοληψία ή δείγμα στοματικού εξιδρώματος, η διενέργειά της είναι γρήγορη, αξιόπιστη και το αποτέλεσμα εξασφαλίζεται το αργότερο εντός 24ωρου ενώ, για το αποτέλεσμα της μπορεί να ενημερωθεί μόνο ο ίδιος ο άρρωστος. Τα τελευταία έτη και στη χώρα μας, διαμορφώνεται το σχετικό πλαίσιο διάθεσης στη αγορά τεστ, που ο ίδιος ο ενδιαφερόμενος μπορεί να πραγματοποιήσει μόνος ή με καθοδήγηση, στην ιδιωτικότητα του προσωπικού του χώρου, παρόμοια π.χ με ένα τεστ κυήσεως. Εντούτοις, η αξιοπιστία του τεστ προϋποθέτει τη διενέργεια του, τουλάχιστον 4 εβδομάδες μετά από μια πιθανή έκθεση (σεξουαλική ή μη).
Το 1996 μπήκε στη ζωή μας το πρώτο φάρμακο κατά του HIV (αντιρετροικη αγωγή) και συμπεριλάμβανε τη λήψη 7-10 χαπιών την ημέρα, πολλές παρενέργειες και φτωχή συμμόρφωση των ασθενών στην αγωγή, ενώ ο αναμενόμενος μέσος όρος ζωής ήταν τα 30-40 έτη ηλικίας. Στις μέρες μας, παρά την πληθώρα φαρμάκων που βρίσκονται στη διάθεση μας, η εκρίζωση του ιού και η ριζική θεραπεία δεν έχει ακόμη επιτευχθεί. Εντούτοις, αυτό που πετύχαμε τα τελευταία χρόνια είναι η εμμένουσα καταστολή του ιού σε μη ανιχνεύσιμα επίπεδα (ιολογική καταστολή) στους οργανισμούς των αρρώστων, κατόπιν μακρόχρονης θεραπείας, η οποία συχνά συνίσταται σε μία μόνο ταμπλέτα την ημέρα. Αγωγή τόσο αποτελεσματική, που πρόσφατα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) δήλωσε ότι ο ιος HIV σε αρρώστους που έχουν πετύχει ιολογική καταστολή υπό θεραπεία, δε μεταδίδεται πια με τη σεξουαλική επαφή, ενώ ο μέσος όρος ζωής των ασθενών αυτών έχει προσεγγίσει κατά πολύ αυτό του γενικού πληθυσμού.
Την τελευταία 35ετια η επιδημία του HIV έχει αλλάξει δραματικά. Από την εικόνα της τρομακτικής επιδημίας, με σοβαρές επιπλοκές και υψηλή θνητότητα, σε μία χρόνια νόσο με αρρώστους που γηράσκουν μαζί με το γενικό πληθυσμό και περισσότερο απευθύνονται στο σύστημα υγείας για τις συνέπειες του γήρατος. Νοσήματα όπως η οστεοπόρωση, ανεπιθύμητα καρδιαγγειακά συμβάματα (εμφράγματα, αγγειακά εγκεφαλικά), υπέρταση, υπερλιπιδαιμία είναι μόνο λίγες από τις ασθένειες που ως επί το πλείστον απασχολούν πια τους οροθετικούς αρρώστους, παρά ευκαιριακές λοιμώξεις. Οι κατ’ άλλοτε δακτυλοδεικτούμενοι οροθετικοί άρρωστοι, πια έχουν ξεπεράσει το τραγικό ερώτημα του «Ιατρέ, θα ζήσω;» και μας κοιτούν με τη βεβαιότητα του ανώνυμου αρρώστου με χρόνιο νόσημα που απαιτεί «Ιατρέ, θέλω να ζήσω καλά».
Καρολίνα Ακινόσογλου
Παθολόγος – Λοιμωξιολόγος, Επίκουρη Καθηγήτρια Παθολογίας, Παθολογική Κλινική και Τμήμα Λοιμώξεων, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Πατρών
akin@upatras.gr
