«Η E. είναι μια γυναίκα 32 ετών η οποία ήρθε σε πρώτη συνεδρία με έντονες κρίσεις αγχώδης διαταραχής πανικού, καταθλιπτικά συμπτώματα, αγοραφοβία και κοινωνική φοβία.

Η Ε. εργάζεται σε δική της επιχείρηση, έχει μια κόρη 3 ετών και είναι σε διάσταση με τον 37 σύζυγό της  ο οποίος είναι άνεργος τον τελευταίο χρόνο, ενώ παλιότερα έκανε περιστασιακές δουλειές. Όταν γνωρίστηκαν ήταν πολύ ερωτευμένοι και εκείνη έμεινε αμέσως έγκυος. Εκείνος έκανε χρήση κάνναβης και αλκοόλ. Τότε ήταν που άρχισαν και τα προβλήματα, η έναρξη της βίας. Παντρεύτηκαν λόγω της εγκυμοσύνης και από τότε άρχισε η απομόνωση της. Επεισόδια σωματικής βίας διαδραματίζονταν, τα οποία δεν άφηναν σημάδια και εκείνη, σαστισμένη, άβουλη, έχασε επαφή με τις φίλες και φίλους και δεν μιλούσε σε κανέναν για τη συμπεριφορά του συζύγου της.

Οι γονείς της είχαν πεθάνει, η ίδια μιλά για ενδοοικογενειακή βία στην πρωτογενή της οικογένεια, θυμάται να γυρίζει ο πατέρας της στο σπίτι και να χτυπά την μητέρα της και εκείνη. Η αδελφή της ζει στο εξωτερικό και δεν επικοινωνούν.

Η βία από τον σύζυγο της συνεχίζεται και μέσα στο γάμο, κάποιες φορές μπροστά στο παιδί.

Η ιστορία της Ε. επαναλαμβάνεται με τον ίδιο τρόπο, κακοποίηση από τον εν διαστάσει σύζυγο  –   εκείνη ενδίδει και είναι πάλι μαζί γιατί τον αγαπά και είναι ο πατέρας του παιδιού της – και μετά πάλι κακοποίηση».

Γιατί αυτή η γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση; Η κακοποίηση σταματάει όταν η γυναίκα φύγει; Γιατί η γυναίκα επιλέγει τον θύτη της και αποκτά σχέση εξάρτησης μαζί του; Το ερώτημα γιατί μια γυναίκα που υφίσταται βία παραμένει στη σχέση κακοποίησης, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα στην βιβλιογραφία και σύμφωνα με αυτή επικρατούν δυο θεωρητικές προσεγγίσεις. Η πρώτη προσέγγιση θεωρεί ότι η γυναίκα που έχει βιώσει συχνά επεισόδια έντονης βίας αναπτύσσει σε γνωστικό, συναισθηματικό και συμπεριφορικό επίπεδο μια αντίδραση μαθημένης αβοηθησίας, όπου εκτιμά ότι η κατάσταση δεν επιδέχεται αλλαγή και ότι η ίδια δεν έχει τη δυνατότητα ελέγχου[1]. Επίσης η συχνή έκθεση  στη βία προκαλεί μια σειρά από ψυχοσυναισθηματικές αντιδράσεις, όπως χαμηλή αυτοπεποίθηση, παθητική αντιμετώπιση, υψηλή εξάρτηση από το θύτη, άγχος και κατάθλιψη, κοινωνική απομόνωση, ενοχές, στρεβλές αποδόσεις αιτίας, κατάχρηση ουσιών και έντονο στρες που συνθέτουν το ψυχολογικό προφίλ μιας γυναίκας εξαιρετικά ευάλωτης ανίσχυρης απέναντι στη βία[2][3]. Έτσι η κακοποιημένη γυναίκα αδυνατεί να φύγει, νομίζει ότι θα βελτιωθεί η κατάσταση και η ίδια παραμένει παθητική. Η δεύτερη προσέγγιση αντιλαμβάνεται την γυναίκα που υφίσταται  κακοποίηση, ως τη γυναίκα που προστατεύει την οικογένεια της και δίνει έμφαση σε εξωτερικούς παράγοντες όπως οικονομικούς, κοινωνικούς πολιτισμικούς, διαπροσωπικούς, οι οποίοι κρατούν τη γυναίκα περιορισμένη στη σχέση κακοποίησης [4] [5].

Η βία αναφέρεται στις πράξεις της επιθετικότητας και της κατάχρησης που προκαλεί ή σκοπεύει να προκαλέσει τον εγκληματικό τραυματισμό ή τη ζημιά στα πρόσωπα. H βία και, συνεπώς, η κακοποίηση, χωρίζεται σε τέσσερις κυρίως τύπους: την ψυχολογική, τη σεξουαλική, τη σωµατική, οι οποίες, συνήθως, συνδυάζονται µαζί µε την οικονοµική βία ή/και την εκµετάλλευση [6] [7].

Η ψυχολογική βία αναφέρεται σε συμπεριφορές που προκαλούν τα αισθήματα της υποτίμησης, της απόρριψης, του εκφοβισµού, της εκμετάλλευσης και της αποµόνωσης. Στην κατηγορία αυτή συµπεριλαµβάνονται και οι περιπτώσεις όταν ο άντρας παίρνει µόνος του σηµαντικές αποφάσεις που αφορούν και τη γυναίκα, όπως λόγου χάριν, µία έκτρωση. Μέρος της ψυχολογικής βίας αποτελεί και η λεκτική βία. Όταν μία γυναίκα αποφασίσει να φύγει από το σπίτι, πολλοί θεωρούν ότι αυτομάτως θα σταματήσει και η βία που υφίσταται. Σε πολλές περιπτώσεις γίνεται και αυτό, αλλά στις περισσότερες ο θύτης θα προσπαθήσει να την ‘’φέρει’’ πίσω είτε με απειλές είτε μεταμορφώνοντας τον εαυτό του σε ‘’άγγελο’’ και δίνοντας υποσχέσεις για την αλλαγή του. Μία από τις πιο εντυπωσιακές διαπιστώσεις σχετικά με το φαινόμενο της κακοποίησης είναι ο κύκλος της βίας. Ο κύκλος της βίας έχει τρεις διακριτές φάσεις, που ποικίλουν σε χρόνο αλλά και σε ένταση. Αυτές οι φάσεις είναι κατά σειρά: α) η φάση δημιουργίας της έντασης, β) η  έκρηξη η το έντονο περιστατικό της κακοποίησης και γ) η φάση της ηρεμίας, συμφιλίωσης ή περίοδος αγάπης [8] [9] [10].

Η ενδοοικογενειακή βία κατά των γυναικών έχει ως κοινό παράγοντα την ανισότητα μεταξύ των δύο φύλων. Συγκεκριμένα, πρόκειται για οποιαδήποτε πράξη βίας λόγω φύλου που έχει ως πιθανό αποτέλεσμα να προκαλέσει σωματική, σεξουαλική, ψυχική βλάβη, πόνο στις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένου του εξαναγκασμού, της αυθαίρετης στέρησης της ελευθερίας , είτε αυτό συμβαίνει σε δημόσιο είτε σε ιδιωτικό βίο [11][12]. Περιλαμβάνει ένα σύνολο καταστροφικών έντονων συμπεριφορών και αρνητικές αντιδράσεις όπως η αδιαφορία, η έλλειψη προσοχής, οι απειλές, η απομόνωση, ο βιασμός, η απαγωγή, η επιθετική παρακολούθηση, η κακοποίηση των παιδιών, ο εκφοβισμός και η εξουσία πάνω στη γυναίκα.

Η Ψυχολογική ή Συναισθηματική Βία περιλαμβάνει λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία που προκαλεί συναισθηματική ή διανοητική βλάβη. Μπορεί να είναι πολύ επιβλαβής με το θύμα καταλήγοντας σε κατάθλιψη και αυτοκτονία. Αυτό συνεπάγεται τη μείωση της προσωπικότητας/ταπείνωση, τον εξευτελισμό της συμμετέχουσας κατ’ ιδίαν ή δημοσίως, την απαγόρευση της εξόδου από το σπίτι ή το κλείδωμα στο σπίτι, την επιμονή του συντρόφου να γνωρίζει πού βρίσκεται η γυναίκα όταν υπερβαίνει το εύλογο ενδιαφέρον και την εκδήλωση οργής αν μιλήσει με άλλους άνδρες, τη τρομοκράτηση ή τον εκφοβισμό, την απειλή χρήσης βίας εναντίον της ίδιας ή αγαπημένου προσώπου της καθώς και προσβολές, περιφρόνηση και χειραγώγηση. Επίσης κάποιες μορφές που είναι άμεσα συνδεδεμένες με την ψυχολογική βία είναι η ηθική βία που χαρακτηρίζεται από συκοφαντία και δυσφήμιση, αλλά και η λεκτική βία που εμπεριέχει απειλές, λεκτική τρομοκράτηση του θύματος και εξυβρίσεις έως λεκτικό εξευτελισμό [13][14] [15]. Τα περιστατικά βίας κατά των γυναικών παραμένουν μια πραγματικότητα, σε ολόκληρο τον κόσμο και σύμφωνα με μελέτες: μια στις τρεις γυναίκες υφίσταται βία κατά τη διάρκεια της ζωής της, το 2012, ένας στους δύο φόνους γυναικών διεπράχθησαν από το σύντροφό τους ή από συγγενή τους, το 2014, το 45 με 55% των γυναικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπήρξαν θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης από την ηλικία των 15 ετών. Η κακοποίηση αυτή υπάρχει σε όλες τις χώρες και σε όλες τις κοινωνίες. Συναντάται παντού, στο σπίτι, στο σχολείο, στο δρόμο, στη δουλειά, στο Διαδίκτυο. Επίσης, σε καιρό συγκρούσεων, οι γυναίκες αποτελούν τα πρώτα θύματα. Τα περιστατικά αυτά, που συχνά ευτελίζονται και μένουν ατιμώρητα, αποτελούν ένα διαρκές εμπόδιο για την ανθρώπινη και οικονομική ανάπτυξη. Οι γυναίκες δυσκολεύονται να εισχωρήσουν στην αγορά εργασίας και είναι συχνά θύματα διακρίσεων [16]. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, πάνω από 750 εκατομμύρια κορίτσια παντρεύονται πριν κλείσουν τα 18, ενώ 200 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια έχουν υποβληθεί σε ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων 1 στις 2 γυναίκες, το 71% των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων σε όλον τον κόσμο είναι γυναίκες από τις οποίες 3 στις 4 υπόκεινται σε σεξουαλική εκμετάλλευση [16]. Η βία, λοιπόν, δεν κάνει διακρίσεις με βάση το φύλο, τη θρησκεία, την εθνικότητα, τις πολιτικές πεποιθήσεις, το μορφωτικό ή κοινωνικoοικονομικό επίπεδο. Όλοι μπορούν να δεχθούν βία από κάποιον που έχει «μάθει» να τη χρησιμοποιεί για να επιβάλλεται στους άλλους με βία. 

Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, με απόφασή της στις 17 Δεκεμβρίου 1999, ανακήρυξε την 25η Νοεμβρίου ως Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των γυναικών. Στον απόηχο λοιπόν αυτής συμβολικής παγκόσμιας ημέρας που είναι αφιερωμένη στην ανάγκη εξάλειψης  του φαινομένου της βίας κατά των γυναικών, εκτός από το να κάνουμε μία σειρά σημαντικές διαπιστώσεις καλό θα ήταν να δούμε με ποιο τρόπο θα σταματήσει ή θα αλλάξει κάτι.

Η ψυχοεκπαίδευση των γονέων, των μανάδων που μεγαλώνουν αγόρια, όπως και η ψυχική αναδόμησητους μέσα από τη βοήθεια που μπορούν να λάβουν από τη συμβουλευτική και τη ψυχοθεραπεία, φαίνονται πιο αναγκαία από ποτέ όσο καλούμαστε να διαμορφώνουμε αυτόνομες προσωπικότητες με αναπλαισιωμένες πεποιθήσεις, που θα μπορούν να συνυπάρχουν σε μία ευνομούμενη κοινωνία αλληλοσεβασμού. Ο ρόλος των ανδρών είναι  πολύ σημαντικός στη καταπολέμηση της βίας ενάντια στις γυναίκες, καθώς μπορούν να σταθούν πλάι στις γυναίκες και όχι εναντίον τους, εφόσον τους μεγαλώνουν γυναίκες, έχουν γυναίκες για τις οποίες νοιάζονται στις οικογένειές τους [17] . 

Χρειάζεται εκπαίδευση  για να μάθουμε να σεβόμαστε τον άλλον, με το να ακούμε τι μας λέει ο άλλος, με το να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να διαφωνήσει ή να συγκρουστεί. Να μάθουμε να παραδεχόμαστε τα  λάθη μας, να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να νοιώσουμε ανήμποροι και να το εκφράζουμε. Υπάρχουν φορές που χρειάζεται να παρέμβουμε για να σταματήσουμε μια κατάσταση, η οποία έχει ξεφύγει από τον έλεγχο, να καταγγείλουμε μια συμπεριφορά που είναι ακραία. Φυσικά όλα αυτά δεν τα ξέρουμε, χρειάζεται να τα μάθουμε, να τα δοκιμάσουμε, να εκπαιδευτούμε σε αυτά, ειδικά αν προερχόμαστε από ένα περιβάλλον που δεν τα χρησιμοποιούσε. Όμως ως ενήλικες είμαστε υπεύθυνοι για την εξέλιξή μας και την ευτυχία μας, οπότε και για το πως θέλουμε να φερόμαστε και να μας φέρονται. Πως θέλουμε να υπάρχουμε σε αυτό τον κόσμο και την κοινωνία, πως θέλουμε να συμβιώνουμε με τους υπόλοιπους.

Γι αυτό ας αρχίσουμε να μιλάμε με την ειλικρινή διαπίστωση ότι βομβαρδιζόμαστε από πολλά κοινωνικά παράδοξα, ας αρχίσουμε να μοιραζόμαστε σκέψεις, να συμπάσχουμε, να εντασσόμαστε, να αγαπάμε!!

Γιατί στη μείωση των καθημερινών περιστατικών βίας όλοι μας έχουμε ευθύνη. Και αυτό σημαίνει, ότι αν μας υποπέσει στην αντίληψη μας κάποιο περιστατικό κακοποίησης να προσπαθήσουμε να δράσουμε βοηθητικά ως προς την εξάλειψη του και να μην μένουμε αμέτοχοι. Κι όταν ακούσουμε κάποιον  να μιλά άσχημα ίσως με σεξιστικούς υπαινιγμούς για μια γυναίκα ή σε μια γυναίκα,  να μην σωπάσουμε, αλλά με τρόπο να επισημάνουμε πως θα ένιωθε εκείνος αν μιλούσαν έτσι  για την μητέρα του, την αδελφή του ή την κόρη του!!!!!!!!!

Χρειάζεται να γνωρίζετε ότι:

Γραμμή SOS 15900

Στο πλαίσιο των δράσεων για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, που εντάσσονται στο «Εθνικό Πρόγραμμα για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών 2009-2013», η ΓΓΙΦ λειτουργεί Συμβουλευτικά Κέντρα παρέχοντας ΔΩΡΕΑΝ υπηρεσίες πληροφόρησης και συμβουλευτικής σε γυναίκες που απευθύνονται σε αυτά. Περισσότερες πληροφορίες είναι διαθέσιμες εδώ: Κανονισμός Λειτουργίας Συμβουλευτικών Κέντρων ΓΓΙΦ και εδώ: Κώδικας Δεοντολογίας για την διαχείριση των προσωπικών δεδομένων των γυναικών.

Τα Συμβουλευτικά Κέντρα παρέχουν υπηρεσίες:

• ενημέρωσης και πληροφόρησης σε θέματα ισότητας των φύλων, αντιμετώπισης της βίας και πολλαπλών διακρίσεων κατά των γυναικών,
• κοινωνικής, ψυχολογικής, νομικής και εργασιακής στήριξης (µε την οπτική του φύλου),
• –παραπομπής ή συνοδείας -όποτε αυτό απαιτείται- των γυναικών σε ξενώνες φιλοξενίας, στις αστυνομικές και εισαγγελικές αρχές, στο δικαστήριο, σε νοσοκομεία, κέντρα υγείας, κέντρα ψυχικής υγείας, σε φορείς αρμόδιους για προνοιακά ή άλλα επιδόματα, σε φορείς προώθησης της απασχόλησης και επιχειρηματικότητας, σε φορείς προστασίας και στήριξης παιδιών κ.λπ.,
• νομικής βοήθειας, σε συνεργασία µε τους δικηγορικούς συλλόγους.

Παράλληλα υλοποιούν δράσεις για την πρόληψη, την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας. http://womensos.gr/sumvouleutika-kentra-ggif/

---

Βιβλιογραφία

1. Κατερίνα Δρούγα, Μαρία Παπαθανασίου, Ανδρέας Τσονίδης (2001) «Θύμα ή επιζώσα? Η ρητορική κατασκευή ταυτοτήτων στη συμβουλευτική για την κακοποίηση γυναικών: Μια ανάλυση περίπτωσης» ΚΕΘΙ Θεσσαλονίκης
2. Walker, L.E.A.  και Browne, A, (1985)  Gender and victimization by intimates. Journal of Personality, 53 179-195
3. Walker, (1993).The battered woman syndrome. RJ Gelles & D.R. Loseke, Current Controversies on Family Violence. London : Sage
4. Browne & Herbert, (1997) Preventing Family Violence. Chichester: Wiley
5. Gelles, R.J Cornell, C.P. (1990) Intimate Violence in Families. Second edition. London: Sage
6. Αδαµάκη, Ν. (2001). Εγχειρίδιο για τις κακοποιηµένες γυναίκες. Αθήνα: Κέντρο Ερευνών για Θέµατα Ισότητας (ΚΕΘΙ). Ανακτήθηκε 10 Σεπτεµβρίου 2017 από http://www.kethi.gr
7. Αθανασοπούλου, Ε. (2013). Σεξουαλική κακοποίηση. Χρήσιµες πληροφορίες για εκπαιδευτικούς. Θεσσαλονίκη: Publish City. Ανακτήθηκε 11 Σεπτεµβρίου 2017 από http://www.diapolis.auth.gr/diapolis_files/drasi6/a9.pdf
8. Αρτινοπούλου, Β. & Μαγγανάς, Α. (1996). Θυµατολογία και Όψεις Θυµατοποίησης. Αθήνα: Νοµική Βιβλιοθήκη.
9. Βλάχου, Β. (2005). Η Αντιµετώπιση της Σωµατικής Βίας κατά των Γυναικών από το Σύστηµα Απονοµής της Ποινικής Δικαιοσύνης. Αθήνα: ΕΛΛΗΝ
10. Walker, L., 1997. Όταν η αγάπη σκοτώνει. Αθήνα: ΕκδόσειςΦυτράκη.
11. World Health Organization (2012) ‘Intimate partner violence’, Understanding and addressing violence against women, pp. 1–12.
12.  World Health Organization (2014a) ‘Health care for women subjected to intimate partner violence or sexual violence A clinical handbook’.
13. Akbari, B., Sadeghi, S. A. and Jahedi, Z. S. (2017) ‘Comparing Levels of Domestic Abuse and Emotional Regulation of Normal Women and Women Exposed to Violence’, 5(3), pp. 0–6.
14. Albuquerque Netto, L. de et al. (2015) ‘[Women in situation of violence by their intimate partner: making a decision to seek a specialized violence support service].’, Revista gaucha de enfermagem, 36 Spec No, pp. 135–142.
15. ΚΕΘΙ (2003) ‘ΕΝ ∆ Ο – ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ : ΠΡΩΤΗ ΠΑΝΕΛΛΑ ∆ ΙΚΗ ΕΠΙ ∆ ΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ’
16. http://www.un.org/
17. https://www.psychologynow.gr/

Georgia Konstantopoulou
Clinical Psychologist
CBT Psychotherapist
Department of Education and Social Work Sciences
Psychological Support Office
University of Patras
Tel: +302610969703, +302610969897
Fax: +302610969780
e-mail: gkonstantop@upatras.gr