Ανισότητες και φυσική δραστηριότητα στην Ευρώπη
Για τη φυσική δραστηριότητα και τις ανισότητες δεν υπάρχει ανεπτυγμένη εικόνα. Η σχέση της με τις κοινωνικές ανισότητες διαφέρει ανάλογα με τον τύπο της δραστηριότητας. Σε ορισμένες περιπτώσεις διαφέρουν ανάλογα με τη χώρα ή την περιοχή. Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει και η επιρροή της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης στη συνολική υγεία. Στα παιδιά στις φτωχές οικογένειες είναι λιγότερο πιθανό να επιτευχθούν καθημερινά 60 λεπτά μέτριας έντασης φυσικής δραστηριότητας. Επίσης, η τακτική σωματική άσκηση αναψυχής είναι λιγότερο διαδεδομένη στις χαμηλότερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες. Στην κατώτερη κοινωνικοοικονομική θέση και στην παιδική ηλικία συνδέεται με μέτρια μείωση των επιπέδων φυσικής ικανότητας στην ενηλικίωση. Παρατηρούνται επίσης σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα σωματικής άσκησης σε παιδιά μεταξύ ορισμένων μεταναστών και/ή μη ευρωπαϊκών εθνοτικών ομάδων σε σύγκριση με τους Ευρωπαίους / λευκούς.
Στους ενήλικες, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών της Νότιας και της Βόρειας Ευρώπης. Στη Νότια Ευρώπη, οι υψηλότερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες είναι λιγότερο ενεργές. Στη Μεγάλη Βρετανία και την Ιρλανδία, οι υψηλότερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες είναι πιο δραστήριες. Επίσης υπάρχουν σημαντικές διαφορές στους τύπους δραστηριότητας. Οι χαμηλότερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες είναι πιο δραστήριες μέσω της εργασίας. Στις ανώτερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες είναι πιο ενεργά τα άτομα στον ελεύθερο χρόνο τους. Οι ανώτερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες ασκούν πιο έντονη σωματική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου από ότι οι χαμηλότερες κοινωνικο- οικονομικές ομάδες. Επίσης δεν υπάρχει σαφές μοτίβο για τα ενεργά ταξίδια. Η πρόσβαση στους χώρους αναψυχής ή στις καταπράσινες περιοχές είναι μικρότερη μεταξύ των ατόμων που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση σε κοινωνικό επίπεδο. Η «ευκινησία» μιας περιοχής μπορεί να είναι πιο σημαντική από την κοινωνικοοικονομική θέση της γειτονιάς. Τα χαμηλότερα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας μεταξύ ορισμένων μεταναστών ή / και μη ευρωπαϊκών εθνοτικών ομάδων σε σύγκριση με τους Ευρωπαίους.
- Τα προγράμματα αστικής αναγέννησης και οι πολιτικές αστικής σχεδίασης και χρήσης γης μεταφορών είναι γενικά σημαντικά στην αύξηση των επιπέδων της πληθυσμιακής δραστηριότητας. Δεν υπάρχουν ενδείξεις για διαφορές στις επιπτώσεις των προγραμμάτων αυτών ανάλογα με τις ανισότητες. Είναι πιθανό να μειωθούν οι ανισότητες στην υγεία εάν εφαρμόζονται σε περιοχές που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη. Οι πρωτοβουλίες που βασίζονται σε περιοχές που απευθύνονται σε υποβαθμισμένες περιοχές, με στόχο την αναγέννηση περιοχών που έχουν καταστραφεί από την προηγούμενη βιομηχανία ή την κακή στέγαση. Η πρωταρχική αρχή για τα προγράμματα αυτά είναι: τα νέα σχέδια πρέπει να στοχεύουν στη δημιουργία ζωντανών συνθηκών όπου οι άνθρωποι μπορούν να περπατούν, να κινούνται και να χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς με ασφάλεια και ευκολία, αντί να σχεδιάζονται γύρω από μηχανοκίνητες μεταφορές.
- Ποδηλατικές παρεμβάσεις: Πρέπει να είναι αποτελεσματικές στην αύξηση των ποσοστών ποδηλασίας. Δεν υπάρχουν ενδείξεις για τον διαφορετικό αντίκτυπό τους. Η ποδηλατική υποδομή που στοχεύει σε περιοχές με μεγαλύτερη στέρηση είναι πιθανό να μειώσει τις ανισότητες στον τομέα της υγείας. Επίσης οι δραστηριότητες προώθησης είναι πιθανό να διαιωνίσουν ή να διευρύνουν τις ανισότητες των οικονομικών ομάδων. Οι παρεμβάσεις με ποδήλατο πρέπει να προσαρμόζονται στις ειδικές συνθήκες κάθε χώρας.
- Περιπατητικές παρεμβάσεις: Φαίνονται να είναι αποτελεσματικές στην αύξηση των ρυθμών του περπατήματος. Δεν υπάρχουν ενδείξεις για τον διαφορετικό αντίκτυπό τους. Οι παρεμβάσεις για τη δημιουργία περισσότερων επιδεκτικών θέσεων για περπάτημα και που συνδέουν σημαντικούς προορισμούς είναι πιθανό να μειώσουν τις ανισότητες εάν στοχεύουν σε περιοχές στέρησης. Σε όλη την Ευρώπη, οι περισσότεροι άνθρωποι περπατούν τακτικά για την μετακίνησή του, επομένως η αποτελεσματική προώθηση του περπατήματος έχει μεγάλες δυνατότητες για επιπτώσεις στη δημόσια υγεία.
Σημαντικό ρόλο στην αύξηση της φυσικής δραστηριότητας έχουν:
4. Ενεργό ταξίδι : Οι καλύτερες προσεγγίσεις θεωρούν το περπάτημα ιδανικό για τις μικρότερες διαδρομές (1-2 χιλιόμετρα), το ποδήλατο για μεγαλύτερα ταξίδια (2-10 χιλιόμετρα) και επίσης θα διευκολύνουν τις δημόσιες συγκοινωνίες για μεγαλύτερα ταξίδια. Τα συνολικά οφέλη περιλαμβάνουν τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα και της κοινωνικής συνοχής. Είναι σημαντικό να εξεταστούν θέματα πρόσβασης για πιο μειονεκτούσες ομάδες ή άτομα με ειδικές ανάγκες. Οι βελτιώσεις στο περιβάλλον για τη στήριξη του περπατήματος και της ποδηλασίας μπορεί να είναι πιο δημοφιλείς πολιτικά από πολλές δράσεις δημόσιας υγείας, όπως οι δράσεις που σχετίζονται με τη διατροφή. Οι βελτιώσεις γενικά συνεπάγονται ανακατανομή των υφιστάμενων προϋπολογισμών και όχι πρόσθετες επενδύσεις. Είναι πιθανό να είναι αποδοτικές ως προς το κόστος, δεδομένου ότι οι υποδομές πεζοπορίας και ποδηλασίας είναι φθηνότερες από τις οδικές παρεμβάσεις.
5. Παρεμβάσεις με βάση το σχολείο: Υπάρχουν μόνο περιορισμένες ενδείξεις για τον διαφορετικό αντίκτυπό τους. Είναι πιθανό ότι οι προσεγγίσεις μιας ολόκληρης της σχολικής μονάδας μπορούν να συμβάλουν θετικά στη μείωση των ανισοτήτων στη σωματική δραστηριότητα (και τα αποτελέσματα της υγείας), εάν σχεδιαστούν κατάλληλα και εφαρμόζονται σε ολόκληρο το σχολείο, και απευθύνονται σε πιο υποβαθμισμένες περιοχές. προκειμένου να υιοθετήσουν στρατηγικές για τη διασφάλιση της συμμετοχής των πλέον άπορων φοιτητών.
6. Παρεμβάσεις στο χώρο εργασίας: Μπορούν να είναι αποτελεσματικές στην αύξηση του ενεργού ταξιδιού και της συνολικής σωματικής δραστηριότητας.
Είναι πιθανό ότι αυτή η γενική προσέγγιση της υγείας στο χώρο εργασίας θα μπορούσε να διευρύνει τις ανισότητες.
- Οι προσεγγίσεις βασισμένες στην πρωτοβάθμια φροντίδα
Η παροχή συμβουλών στην πρωτοβάθμια φροντίδα είναι αποτελεσματική στην αύξηση της σωματικής δραστηριότητας βραχυπρόθεσμα. Ένα καλά σχεδιασμένο και καθολικό σύστημα παροχής συμβουλών που αφορά όλους τους κινδύνους που επηρεάζουν την πρωτοβάθμια περίθαλψη φαίνεται πιθανό να έχει ισότιμο αντίκτυπο σε όλες τις κοινωνικο- οικονομικές ομάδες.
- Στοχοθετημένες ατομικές και ομαδικές προσεγγίσεις
Είναι συνήθως αποτελεσματικές στην αύξηση των επιπέδων φυσικής δραστηριότητας. Δεν υπάρχουν πολλές ενδείξεις σχετικά με το διαφορετικό αντίκτυπό τους . Υπάρχει ανησυχία ότι αυτοί οι τύποι προγραμμάτων θα διευρύνουν τις ανισότητες στον τομέα της υγείας μέσω της διαφοροποιημένης πρόσληψης και διατήρησης από άτομα από διαφορετικές κοινωνικοοικονομικές ομάδες.
- Ατομικές και ομαδικές δραστηριότητες περιβάλλοντος
Είναι πιθανό να αυξηθούν οι ανισότητες στον τομέα της υγείας μέσω της διαφοροποιημένης προσέγγισης που ευνοούν υψηλότερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες και πρέπει να εφαρμόζονται μόνο με προσοχή.
Υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις για τη λήψη μέτρων σχετικά με τη σωματική άσκηση σε ολόκληρη την Ευρώπη, χωρίς να αυξηθούν οι ανισότητες στον τομέα της υγείας. Οι παρεμβάσεις και οι προσεγγίσεις της σωματικής δραστηριότητας – ιδιαίτερα η δημιουργία ασφαλών και ελκυστικών περιβαλλόντων για περπάτημα και ποδηλασία – μπορεί να είναι εφικτές και πολιτικά αποδεκτές στο σημερινό πολιτικό κλίμα. Πρέπει να αναληφθεί δράση σε όλα τα επίπεδα. Οι κυβερνήσεις πρέπει να κατανοήσουν τη σχέση μεταξύ κοινωνικοοικονομικής κατάστασης και σωματικής δραστηριότητας στις χώρες τους και να αναλάβουν ανάλογη δράση.
Απόστολος Βανταράκης,
Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής ΕΚΟ
Καθηγητής Υγιεινής,
Τμ. Ιατρικής, Παν/μιο Πατρών
