Πώς μιλάμε για την αυτοκτονία;

Δημοσιεύτηκε από τον/την socialwelfare στις 09/07/201909/07/2019

«Θέλω να είμαι εδώ;», ή «Για ποιο λόγο να ασχολούμαι πια; Ποιο το νόημα;», «Να ζει κανείς, ή για ποιο λόγο να ζει αφού είναι τόσο μάταιο», «όλο τα ίδια και τα ίδια κανείς δεν καταλαβαίνει», «αν με ρωτάς το να αυτοκτονήσω είναι ύψιστη πράξη γιατί γλυτώνει κάποιον από τη δυστυχία, τον πόνο και τα βάσανα, εφόσον δεν μπορεί να σηκώσει το φορτίο του τότε πολύ καλά κάνει και απαλλάσσεται μια για πάντα από αυτό, …γιατί δεν είναι όλοι να φτιαγμένοι να αντέχουν»

Η αυτοκτονία από όποια πλευρά και αν εξεταστεί αποτελεί τραγωδία στην ανθρώπινη ζωή και δημιουργεί ηθικές ενοχές στο περιβάλλον του αυτόχειρα αλλά και στην κοινωνία. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως θα μιλάμε για την αυτοκτονία μέσα στην οικογένειά μας, στην παρέα μας, στον φίλο ή την φίλη μας, στον διπλανό μας που δείχνει απελπισμένος ή σε απόγνωση.

Η αυτοκτονία θεωρείται μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας με αυξητικές τάσεις σε πολλές ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες. Βρίσκεται ανάμεσα στις δέκα συχνότερες αιτίες θανάτου για όλα τα ηλικιακά φάσματα (Jacobs et al, 2003). Οι παράγοντες που έχουν συσχετιστεί κυρίως με αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονίας είναι οι κοινωνικο-δημογραφικοί παράγοντες, η ψυχιατρική νοσηρότητα, τα προβλήματα σωματικής υγείας και οι βιολογικοί παράγοντες.

Η αυτοκτονική συμπεριφορά ορίζεται ως η συμπεριφορά, κατά την οποία το άτομο θέλει να κάνει κακό στον εαυτό του με σκοπό να δώσει ένα τέλος στη ζωή του. Διακρίνεται, στις απόπειρες αυτοκτονίας, κατά τις οποίες το άτομο δεν επιτυγχάνει τον τελικό του στόχο και τις ολοκληρωμένες αυτοκτονίες κατά τις οποίες επιτυγχάνεται ο θάνατος.

Η αυτοκτονία περιλαμβάνει οποιαδήποτε συμπεριφορά που προκαλείται από το ίδιο το άτομο και πραγματοποιείται με την πρόθεση ή την προσδοκία να τερματίσει τη ζωή του και περιλαμβάνει αυτοαποκαλούμενες, ενεργητικές ή παθητικές πράξεις (De Leo, Burgis, Bertolote, Kerkof, & Bille-Brahe, 2004).

Η «αυτοκτονικότητα» επομένως ορίζεται ως «το άθροισμα όλων των σκέψεων και των συμπεριφορών των ατόμων ή των ομάδων ανθρώπων, οι οποίοι σκέπτονται πως θα δράσουν, ενεργητικά ή παθητικά, για να καταφέρουν να πετύχουν το δικό τους θάνατο ή να τον αποδεχθούν, ως πιθανό αποτέλεσμα μίας δικής τους πράξης τους» (Wolfersdorf &Etzersdorfer 2011). Ο αυτοκτονικός ιδεασμός αφορά σκέψεις που συνδέονται με την επιθυμία, την πρόθεση και την μέθοδο για την αυτοκτονία. Σύμφωνα με τον O’Carroll et al. (1996), ο αυτοκτονικός ιδεασμός αναφέρεται στις αυτοαναφερόμενες σκέψεις της πραγματοποίησης της αυτοκτονίας που σχετίζονται με τη συμπεριφορά. Περιλαμβάνει σκέψεις για αυτοκτονικές συμπεριφορές, ενώ απόπειρα αυτοκτονίας είναι η αυτοπροκαλούμενη πράξη αυτοτραυματισμού που διαπράχθηκε με την πρόθεση το άτομο να δώσει τέλος στη ζωή του (O’Carroll et al., 1996)

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (World Health Organisation -WHO), κάθε χρόνο αυτοκτονούν  περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι. Στους νεότερους ανθρώπους, η αυτοκτονία είναι η τρίτη κυριότερη αιτία θανάτου ακόμη και σήμερα.

Η αυτοκτονία είναι επίσης η δεύτερη πιο κοινή αιτία θανάτου, μεταξύ των ατόμων ηλικίας 15-29 ετών (Varnik, 2012), και η 20η πιο κοινή αιτία θανάτου στον γενικό πληθυσμό (Inagaki et al, 2015). Το 2016 ήταν η 2η (για τα κορίτσια) ή 3η (για τα αγόρια) πιο κοινή αιτία θανάτου στους έφηβους 15-19 ετών, το 2016 (WHO, 2018). Σε 17 ευρωπαϊκές χώρες, η επικράτηση του αυτοκτονικού ιδεασμού μαθητές ηλικίας 15-16 ετών κυμάνθηκε από 15% (Αρμενία) έως 31,5% (Ουγγαρία), ενώ ο επιπολασμός των αποπειρών αυτοκτονίας κυμάνθηκε αντίστοιχα από 4,1% έως 23,5% (στις ίδιες χώρες) (Kokkevi et al, 2012). Εκτιμάται ότι για κάθε θάνατο που προκαλείται από αυτοκτονία, έως και 20 άλλα άτομα θα προσπαθήσουν να αυτοκτονήσουν (WHO, 2014).

Το τραγικό της «αυτοκτονία», είναι ότι το άτομο έχει πεισθεί ότι χρειάζεται να σκοτώσει τον εαυτό του για να απελευθερωθεί, αλλά αυτός ο τρόπος δεν αφορά το σώμα. Αυτό που ουσιαστικά χρειάζεται είναι να απελευθερωθεί το μυαλό του.

Άρα πρέπει να αλλάξει τρόπο σκέψης για τον εαυτό του και κατ’ επέκταση για τον κόσμο, μα πως θα αλλάξει αυτό;

«Οι περισσότεροι έχουν ένα «κατηγορώ» για όποιον προχωρά σε μια τέτοια ενέργεια αν όμως το «κακό» χτυπήσει και τη δική τους πόρτα τότε μπαίνουν στη λογική να κατανοήσουν και να δικαιολογήσουν το πρόσωπο που πήρε αυτή την απόφαση».

Είναι σημαντικό οι άνθρωποι με αυτοκτονικό ιδεασμό να αισθάνονται και να γνωρίζουν ότι δεν είναι τρελοί, ή κακοί για αυτό που τους συμβαίνει. Τους ακούμε έχοντας κατανόηση και αποδοχή και προσπαθούμε να τους δώσουμε να καταλάβουν με λόγια και με πράξεις πόσο σημαντικοί είναι για μας.

Δείξτε λοιπόν ενδιαφέρον, μην φοβάστε, δώστε ελπίδα για το μέλλον, μην υποσχεθείτε ότι όλα θα φτιάξουν – μη δίνετε υποσχέσεις που δεν μπορείτε να κρατήσετε. Μη διαφωνείτε μαζί του για το αν είναι σωστό ή λάθος να αισθάνεται όπως αισθάνεται. Μην του λέτε πώς πρέπει να αισθάνεται. Μην κρίνετε τα συναισθήματά του.

Μη θεωρήσετε, σε καμία περίπτωση, ότι πρέπει να διαφυλάξετε τις σκέψεις περί αυτοκτονίας, που εκμυστηρεύτηκε σε εσάς ο φίλος σας. Δεν πρόκειται για «προσωπικά δεδομένα» ούτε περί εμπιστοσύνης ή εμπιστευτικότητας στο πρόσωπό σας. Πολλές φορές, η ομολογία αυτοκτονικού ιδεασμού είναι η τελευταία προσπάθεια του ατόμου να ζητήσει βοήθεια.

Προσπαθήστε να τον πείσετε να ζητήσει βοήθεια από ψυχίατρο, νοσοκομείο ή ψυχιατρική κλινική. Εάν είναι δυνατό, συνοδέψτε εσείς το φίλο σας  στο νοσοκομείο ή τον ιατρό.

«Η ζωή κάθε ανθρώπου κρύβει πολλές δυσκολίες, αντιξοότητες, ταλαιπωρίες και δυσάρεστα γεγονότα. Μερικοί δεν έχουν το σθένος να αντέξουν μια δυσάρεστη κατάσταση και αυτοκτονούν. Δεν ευθύνονται εκείνοι που τους λείπει η δύναμη, απλά δεν γίνεται να έχουν όλοι τις ίδιες αντοχές όπως δεν γίνεται να έχουν όλοι τις ίδιες ευαισθησίες».

Γι’ αυτό, ζητήστε βοήθεια.

Γεωργία Κωνσταντοπούλου
Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Πατρών

Βιβλιογραφία

• Jacobs EA, Agger-Gupta N, Chen AH, Piotrowski A, Hardt EJ. Language Barriers in Health Care Settings: An Annotated Bibliography of the Research Literature. Woodland Hills, CA: The California Endowment; 2003. pp. 1–80.
• De Leo, D., Burgis, S., Bertolote, J.M, Kerkhof, A.J.F.M., Bille Brahe, U. (2006). Definitions of Suicidal Behavior. Crisis, 27 (1), 4 -15.
• O’Carroll, P.W., Berman, A.L., Maris, R.W., Moscicki, E.K.,Tanney, B.L., & Silverman, M.M. (1996). Beyond the Tower of Babel: A nomenclature for suicidology. Suicide and Life Threatening Behavior, 26, 237–252
• World Health Organization. Prevention of suicide: guidelines for the formulation and implementation of national strategies. Geneva, Switzerland: World Health Organization; 1996.
• Wolfersdorf, M., Etzersdorfer, E. (2011). Suizid und Suizidpravention.
• Kalemi G, Mpampali P, Doyzenis A, “Suicide and Loneliness”, Encephalos, 2015, 52, 78-87
• Hawton, K; Saunders, KE; O’Connor, RC (Jun 23, 2012). «Self-harm and suicide in adolescents». Lancet 379 (9834): 2373–82. 
• Vijayakumar, L; Kumar, MS; Vijayakumar, V (2011 May). «Substance use and suicide.». Current opinion in psychiatry24 (3): 197–202
• Chang, B; Gitlin, D; Patel, R (2011 Sep). «The depressed patient and suicidal patient in the emergency department: evidence-based management and treatment strategies.». Emergency medicine practice 13 (9): 1–23
• Simpson, G; Tate, R (2007 Dec). «Suicidality in people surviving a traumatic brain injury: prevalence, risk factors and implications for clinical management.».Brain injury : [BI] 21 (13–14): 1335–51
• Miller, M; Azrael, D; Barber, C (2012 Apr). «Suicide mortality in the United States: the importance of attending to method in understanding population-level disparities in the burden of suicide.». Annual review of public health 33: 393–408. 
• Qin P, Agerbo E, Mortensen PB (April 2003). «Suicide risk in relation to socioeconomic, demographic, psychiatric, and familial factors: a national register-based study of all suicides in Denmark, 1981–1997». Am J Psychiatry 160 (4): 765–72
• Gilliland, Richard K. James, Burl E.. Crisis intervention strategies (7th ed. έκδοση). Belmont, CA: Brooks/Cole, σελ. 215
• Brent, DA; Melhem, N (2008 Jun). «Familial transmission of suicidal behavior.». The Psychiatric clinics of North America 31 (2): 157–77
• Rozanov, V; Carli, V (2012 Jul). «Suicide among war veterans.». International journal of environmental research and public health 9 (7): 2504–19
• Värnik, P. (2012). Suicide in the world. International journal of environmental research and public health, 9(3), 760-771.
• WHO (World Health Organization) (2017). Preventing suicide: a resource for media professionals, update 2017.
• WHO (World Health Organization). (2016). Practice manual for establishing and maintaining surveillance systems for suicide attempts and self-harm. Geneva: WHO
• Theodoros Iliou, Georgia Konstantopoulou, Mandani Ntekouli, Dimitrios Lymberopoulos, Konstantinos Assimakopoulos, Dimitrios Galiatsatosand George Anastassopoulos “Machine Learning Preprocessing Method for Suicide Prediction” Chapter  Sep 2016 Artificial Intelligence Applications and Innovations
• Theodoros Iliou, Georgia Konstantopoulou, Christina Lymperopoulou, Konstantinos Anastasopoulos, George Anastassopoulos, Dimitrios Margounakisand Dimitrios Lymberopoulos (2019) “Iliou Machine Learning Data Preprocessing Method for Suicide Prediction from Family History” AIAI 2019
• Inagaki, M., Kawashima, Y., Kawanishi, C., Yonemoto, N., Sugimoto, T., Furuno, T., & Yamada, M. (2015). Interventions to prevent repeat suicidal behavior in patients admitted to an emergency department for a suicide attempt: a meta-analysis. Journal of affective disorders, 175, 66-78.