Το σύνδρομο απιοειδούς μυός (Piriformis Syndrome είναι μια περιφερική νευρίτιδα του ισχιακού νεύρου, χαρακτηρίζεται από παγίδευση του ισχιακού νεύρου από τον ομώνυμο μυ κατά την έξοδό του από το ισχιακό τρήμα και οφείλεται σε παθήσεις ή νοσολογικές καταστάσεις που σχετίζονται με τον απιοειδή μυ.

Χαρακτηρίζεται από πόνο στον γλουτό και το ισχίο, ο οποίος επεκτείνεται στην οπίσθια επιφάνεια του σύστοιχου μηρού και συχνά κάτω από το γόνατο, φθάνοντας έως και την οπίσθια επιφάνεια της κνήμης ή τον άκρο πόδα. Ο πόνος μιμείται την τυπική ισχιαλγία που προκαλείται από κήλη του μεσοσπονδύλιου δίσκου.

Τι «δουλειά» κάνει ο απιοειδής μυς ;

Ο απιοειδής μυς είναι μέρος των εξωτερικών στροφέων του ισχίου, δηλ. γυρίζει το ισχίο προς τα έξω με την έκταση του ισχίου και κάνει απαγωγή του μηριαίου με την κάμψη του ισχίου.

Η απαγωγή του λυγισμένου ισχίου είναι σημαντική για την βάδιση, γιατί μετατοπίζει το βάρος του σώματος στην αντίθετη πλευρά του ποδιού που ανυψώνεται, εμποδίζοντας τον άνθρωπο να πέσει.

Με ποιο μηχανισμό προκαλείται η ισχιαλγία στο σύνδρομο απιοειδούς μυός ;

Ο μηχανισμός της ισχιαλγίας συνεπεία του συνδρόμου του απιοειδούς μυός δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητός. Οι επικρατέστερες θεωρίες είναι οι ακόλουθες:

1. Ενδομυϊκή παγίδευση. Το ισχιακό νεύρο παγιδεύεται στη γαστέρα του απιοειδή λόγω συμφύσεων, συνεπεία αρχικού τραυματισμού, όπως συμβαίνει π.χ. μετά από πτώση στο γλουτό. Συνεπώς το σύνδρομο απιοειδούς ορίζεται ως σύνδρομο παγίδευσης του ισχιακού νεύρου.
2. Συμπίεση του νεύρου καθώς περνά μέσω του τένοντα του απιοειδούς (σύνδρομο καταπόνησης, υπέρχρησης, επαναλαμβανόμενοι μικροτραυματισμοί) κατά την έσω στροφή του ισχίου με επακόλουθη βλάβη και εμφάνιση συμπτωμάτων.
3. Αρχικό τραύμα εξελίσσεται σε μυοπεριτονιακό σύνδρομο πόνου (myofascial syndrome). Προκαλείται δηλαδή χρόνιος σπασμός του μυός σύμφωνα με τον ορισμό των μυοπεριτονιακών συνδρόμων.
4. Δευτεροπαθές σύνδρομο.

Το δευτεροπαθές σύνδρομο απιοειδούς μυός οφείλεται σε επινέμηση ή διήθηση του απιοειδούς μυός από πυώδη μυοσίτιδα, διήθηση από όγκους, ανευρύσματα ή διεργασίες πέριξ του μυός.

Πόσο συχνό είναι το σύνδρομο απιοειδούς μυός ;

Η συχνότητα εμφάνισης είναι συνάρτηση του ορισμού και των κριτηρίων για τη διάγνωση του συνδρόμου του απιοειδούς μυός. Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες υπολογίζεται ότι η συχνότητα εμφάνισης του συνδρόμου του απιοειδούς μυός κυμαίνεται από 6% έως και 36% σε ασθενείς με οσφυοϊσχιαλγία. Η αναλογία θηλέων και αρρένων είναι 6 προς 1 σύμφωνα με μια έρευνα, ενώ είναι 3:1 για τον μυοπεριτονιακό πόνο. Οι ηλικίες που εμφανίζεται είναι από 30-50 ετών, ενώ είναι σπανιότερο σε ασθενείς κάτω των 20.

Δεν υπάρχει διεθνώς αποδεκτός ορισμός και προτεινόμενα κριτήρια διάγνωσης του συνδρόμου του απιοειδούς μυός, με αποτέλεσμα η επιδημιολογική ανάλυση να δυσχεραίνεται καθοριστικά.

Ποιοι κινδυνεύουν συχνότερα από το σύνδρομο ;

Το σύνδρομο είναι πιο συχνό στις γυναίκες και σε άτομα που αθλούνται συστηματικά όπως οι δρομείς.

Στο ιστορικό του ασθενούς πιθανό να υπάρχει τραυματισμός στο γλουτό, όπως π.χ. σε πτώση. Συχνή αιτία είναι η υπερδραστηριότητα των στροφέων του ισχίου με συνέπεια εμφάνιση συνδρόμου υπέρχρησης ή το πολύωρο κάθισμα σε σκληρές επιφάνειες. Η ανισοσκελία, η αρθροπλαστική των ισχίων και η εγκυμοσύνη θεωρούνται επίσης ένας προδιαθεσικός παράγοντας.

Ποια είναι η κλινική εικόνα του συνδρόμου ;

Ο ασθενής με τυπικό σύνδρομο απιοειδούς παραπονιέται για πόνο στο γλουτό με ή χωρίς αντανάκλαση στον σύστοιχο οπίσθιο μηρό. Πολλές φορές ο πόνος μπορεί να επεκτείνεται κάτω από το γόνατο έως την οπισθοπλάγια επιφάνεια της κνήμης, μιμούμενο τυπική δισκογενή ισχιαλγία.

Τα συμπτώματα αναπαράγονται με την δραστηριότητα των κάτω άκρων και ειδικότερα με τις στροφές του ισχίου, αλλά συχνό χαρακτηριστικό εύρημα αποτελεί η επίταση του πόνου στην καθιστή θέση.

Πότε εμφανίζεται ο πόνος ;

• όταν ο άρρωστος σηκώνεται από το κρεβάτι
• όταν στέκεται όρθιος
• όταν ξαπλώνει πάνω από 15-20 λεπτά

Πότε ανακουφίζεται;

• με το περπάτημα
• με την έλξη ή την έξω στροφή του κάτω άκρου

Πότε χειροτερεύει;

• όταν ο άρρωστος κάθεται σε κάθισμα ή οκλαδόν
• με την προσαγωγή και την έσω στροφή του ισχίου
• με την ακινησία
• κατά την αφόδευση ή την ούρηση
• στο ανέβασμα σκάλας

Πως βάζουμε την διάγνωση του συνδρόμου απιοειδούς μυός ;

Χρειάζεται πλήρης κλινική και ιδιαίτερα νευρολογική εξέταση της ΟΜΣΣ και των άκρων συμπεριλαμβανομένων της κίνησης, της μυϊκής ισχύος, της αισθητικότητας, των τενοντίων αντανακλαστικών των κάτω άκρων κλπ. για να αποκλειστούν παθήσεις που μιμούνται την συμπτωματολογία του συνδρόμου του απιοειδούς μυός. Μερικές φορές εμφανίζεται το σημείο Laseque σε αρχικά στάδια αλλά δεν αποτελεί σύνηθες ή παθογνωμονικό σημείο του συνδρόμου του απιοειδούς μυός. Συχνά υπάρχει ευαισθησία με την πίεση στην περιοχή του ισχιακού τρήματος, και ο πόνος αναπαράγεται με αυτόν τον τρόπο στην πλειονότητα των ασθενών. Επίσης συχνά διαπιστώνεται επώδυνη αλαντοειδής μάζα από το διογκωμένο και συσπασμένο απιοειδή μυ, και σπανιότερα ατροφία των γλουτιαίων μυών.

Ένα σημαντικό μέρος της φυσικής εξέτασης είναι οι ειδικές κλινικές δοκιμασίες (το τεστ του Pace, test Beatty, το test, το FAIR test, αντίσταση στην έξω στροφή του ισχίου από θέση πλήρους έσω στροφής στην καθιστή θέση, δακτυλική εξέταση δια του πρωκτού ή του κόλπου). Τέλος τα νεότερα απεικονιστικά ευρήματα του συνδρόμου του απιοειδούς μυός (MRΙ νευρογραφία του ισχιακού νεύρου) είναι ενδιαφέροντα αν και εμφανίζουν σχετικές αδυναμίες. Το ίδιο ισχύει και με τον ηλεκτρομυογραφικό έλεγχο.

Δεν υπάρχει καμμιά ειδική εξέταση που να μας βάζει την σφραγίδα του συνδρόμου απιοειδούς μυός. Η διάγνωση του συνδρόμου γίνεται κυρίως με τον αποκλεισμό άλλων νοσημάτων και νοσολογικών καταστάσεων.

Ποια είναι η θεραπεία του συνδρόμου του απιοειδούς μυός;

Στις περισσότερες περιπτώσεις η θεραπεία είναι συντηρητική και βασίζεται σε:

1. Φυσικοθεραπεία (διατάσεις, μυοπεριτοναϊκή απελευθέρωση και ενίσχυση των μυών του κορμού, κοιλιακών κ.λπ.) για τη μείωση της καταπόνησης του απιοειδούς.
2. Αποφυγή έντονης αθλητικής δραστηριότητας, όπως τρέξιμο, ποδηλασία, κωπηλασία, κλπ.
3. Συμπτωματική ανακούφιση του πόνου με μη-στεροειδή αντι-φλεγμονώδη φάρμακα ή/και μυοχαλαρωτικά από το στόμα.

Στις περιπτώσεις εκείνες που τα συντηρητικά μέτρα που περιγράφονται παραπάνω δεν φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, μπορούμε να εφαρμόσουμε ενέσιμη θεραπεία με τοπικά αναισθητικά (λιδοκαΐνη), αντιφλεγμονώδη, κορτικοστεροειδή, αλλαντική τοξίνη (Botox), ή ένα συνδυασμό τους.

Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, όταν κάθε άλλη θεραπευτική τεχνική δεν έχει αποτέλεσμα, μπορεί να συστηθεί χειρουργική επέμβαση, που σκοπό έχει την απελευθέρωση του ισχιακού νεύρου, και τη μεταφορά του εκτός της πορείας του μυός.

Ασπασία Καγκελάρη

Ιατρός Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης

Δράση ΕΚΟ