Social Media. Κίνδυνος ή φίλος;

Σήμερα, όπου οι ώρες που
δαπανούν οι χρήστες καθημερινά στο διαδίκτυο αυξάνονται διαρκώς, τα κοινωνικά
δίκτυα καλύπτουν ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του ημερήσιου χρόνου του μέσου
χρήστη. Τόσο το Facebook, όσο και άλλα κοινωνικά μέσα, όπως το Instagram και το Youtube, έχουν εκατομμύρια φανατικούς χρήστες παγκοσμίως, και ο μέσος όρος
ενασχόλησης των χρηστών για αρκετά μέσα ξεπερνάει τις 8 ώρες ημερησίως. Μας
κρατάνε συντροφιά τις κενές μας ώρες ή ακόμη και τα λίγα τυχόν λεπτά που δεν
έχουμε τι να κάνουμε, μας διασκεδάζουν με παιχνίδια και άλλες εφαρμογές, μας
φέρνουν πιο κοντά, είτε με μηνύματα, είτε με τη δημοσιοποίηση προσωπικών μας
στιγμών, όπου αποφασίζουμε να μοιραστούμε με τους ψηφιακούς μας φίλους, ή ακόμη
και με την αναπαραγωγή σκέψεων σχετικά με την καθημερινότητα αλλά και
διαχρονικά ζητήματα. Ακόμη, αποτελούν ένα ισχυρό εργαλείο στη φαρέτρα των
επιχειρήσεων στο χώρο της δικτύωσης και της διαφήμισης, με το ηλεκτρονικό marketing να παίζει κυρίαρχο ρόλο στη δημιουργία και
σταθεροποίηση του εμπορικού ονόματος και της εικόνας του παρεχόμενου προϊόντος.
Παρόλο που είχαν και ακόμη έχουν πολλούς επικριτές, με την πάροδο των χρόνων,
οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα αλλά και οι φανατικοί οπαδοί
των κοινωνικών μέσων δικτύωσης αυξάνονται συνεχώς και μάλιστα κατά περιόδους,
με εκθετικό ρυθμό.

Συχνά όμως, ο όγκος της
πληροφορίας είναι τόσος που οι χρήστες δεν μπορούν να αφομοιώσουν, ούτε καν να
τον διαχειριστούν. Με βάση έρευνα του Forbes, με ποσοστό που αγγίζει το 59%, οι χρήστες των κοινωνικών
δικτύων κοινοποιούν ένα άρθρο χωρίς να το έχουν διαβάσει. Βασιζόμενοι στον
τίτλο μπορούν λοιπόν εύκολα να υιοθετήσουν απόψεις που αγνοούν, είτε γιατί η
χρονική διάρκεια που αφιερώνει κανείς σε ένα συγκεκριμένο θέμα είναι  πολύ μικρή για να προλάβει να κάνει το
επίμαχο click που θα του επιτρέψει να διαβάσει
το άρθρο που τον ενδιαφέρει, είτε γιατί δεν επιθυμεί να καταβάλει πνευματική
προσπάθεια για αυτό. Στον κόσμο που επιδιώκεται η ταχύτητα σε κάθε εκδοχή της
ζωής, δεν είναι καν ενοχική η αποφυγή ξοδέματος χρόνου αλλά και φαιάς ουσίας,
αφού κάποιος άλλος την έχει ήδη καταναλώσει για εμάς. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα,
πληθώρα άρθρων να γράφονται στο διαδίκτυο με ψευδείς πληροφορίες και χωρίς
επιστημονική βάση και να αναπαράγονται εξαιτίας του εντυπωσιακού τους τίτλου,
τα λεγόμενα hoaxes. Είναι όμως χρέος του κάθε χρήστη να ελέγχει τις πληροφορίες που διαβάζει
και κυρίως αυτές που αποφασίζει να αναπαράγει. Δεν επιτρέπεται να αναπαράγει
πληροφορίες που δεν προέρχονται από επιβεβαιωμένες πηγές και, ακόμη, αν
επιθυμεί να ενημερωθεί για ένα συγκεκριμένο ζήτημα, είναι σκόπιμο να
επισκέπτεται τις επίσημες παγκόσμιες ή και εθνικές αντίστοιχες σελίδες, για
παράδειγμα για ιατρικά θέματα παγκόσμιου ενδιαφέροντος, μπορεί να επισκέπτεται
τις ιστοσελίδες ή και τις σελίδες στα social media του World Health Organization (WHO) ή
του Centers for disease control and prevention (CDC).

Η δύναμη των κοινωνικών δικτύων όμως έχει ευτυχώς και επιτυχώς χρησιμοποιηθεί σε πολλές περιπτώσεις για την παγκόσμια δημόσια υγεία και στο παρελθόν. Οργανώσεις για θέματα ψυχικής αλλά και σωματικής υγείας οργανώνουν κάθε χρόνο δράσεις ηλεκτρονικά που αποκτούν μεγάλη αναγνωρισιμότητα και έτσι υπάρχει ευαισθητοποίηση του κοινού για συγκεκριμένες παθήσεις, είτε πρόκειται για σπάνια νευρολογική νόσο (ALS) με το ice bucket challenge, είτε για κινδύνους από το μη υγιεινό τρόπο ζωής γενικότερα (WHD) όπου ακόμη και βασίλισσες δημοσίευσαν selfie με το χαρακτηριστικό σύμβολο της καρδιάς με τα χέρια δηλώνοντας ότι κάνουν κάποια ευεργετική ενέργεια για την καρδιά τους. Με τη χρήση του διαδικτύου και των κοινωνικών δικτύων, η αναπαραγωγή κοινωνικών μηνυμάτων γίνεται πολύ πιο γρήγορη, σαφέστατα πιο οικονομική από τα παραδοσιακά μέσα διάχυσης και σίγουρα πιο αποτελεσματική στις νέες γενιές.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αντιμετώπιση της πανδημίας στις μέρες μας. Με καμπάνιες σε όλα τα κοινωνικά δίκτυα, συνδυαστικά με τα υπόλοιπα μέσα επικοινωνίας, έχουν απήχηση με βάση τη βιβλιογραφία, μεγαλύτερη από 76% του πληθυσμού, και μάλιστα επιτυγχάνοντας να «φτάσει» και στη νέα γενιά που είναι μακριά από κάθε άλλο ενημερωτικό μέσο. #covid_19 και #stayhome είναι τα hashtags που κυριάρχησαν όχι μόνο για ενημέρωση αλλά και για ψυχαγωγία. Στις ώρες που έπρεπε να είμαστε απομονωμένοι, ο ψηφιακός κόσμος μας κρατούσε συντροφιά, με τα κοινωνικά δίκτυα να μας ενώνουν περισσότερο από ποτέ και τις βιντεοκλήσεις να παίρνουν φωτιά!

Και κάπου εδώ έρχεται το ερώτημα. Μήπως το παρακάναμε; Και δεν εννοώ μόνο την περίοδο του εγκλεισμού, αλλά γενικότερα στον τρόπο ζωής μας. Αλλά ας είμαστε δίκαιοι και ρεαλιστές. Η γενιά μας είναι η πρώτη που ήρθε σε επαφή με τα κοινωνικά δίκτυα και άρα, μαθαίνει να τα εντάσσει στην καθημερινότητα της. Η χρήση είναι σίγουρα μεγάλη και ίσως και αλόγιστη για μερίδα του πληθυσμού παγκοσμίως. Οι διαδικτυακές επαφές εξασφαλίζουν ταχύτητα στην ασύγχρονη επικοινωνία αλλά ενίοτε λειτουργούν ως κακό υποκατάστατο των διαπροσωπικών σχέσεων και κρύβονται πίσω από την ασφάλεια της οθόνης. Η ενημέρωση γίνεται γρήγορα, όπως και η καθημερινότητα μας, χωρίς ουσία και χωρίς προσπάθεια.

Όμως κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το εύρος των επιλογών που παρέχονται από το θαυμαστό κόσμο των κοινωνικών μέσων, την αμεσότητα και το μέγεθος δημοσιοποίησης που μπορούν να παρέχουν, λειτουργώντας με τους κανόνες της διασύνδεσης των ατόμων μεταξύ τους. Σημασία έχει η κριτική ματιά και η έλλογη χρήση των κοινωνικών δικτύων, όπως και καθετί άλλο στη ζωή μας. Με την πάροδο των χρόνων, οι γενιές θα εκπαιδεύονται και ίσως να μην είναι ποτέ ίδια η ενημέρωση και ο τρόπος οπτικής των πραγμάτων, αλλά σίγουρα θα συνεχίσει να μετασχηματίζεται ο τρόπος αντιμετώπισης των κοινωνικών συνθηκών, καθώς το διαδίκτυο και τα κοινωνικά δίκτυα θα γίνονται ολοένα και πιο αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής πραγματικότητας.

Μαρία Πετροπούλου
Μηχανικός Η/Η κ Πληροφορικής MSc
Υπεύθυνη ψηφιακού αποτυπώματος – Ομάδα ΕΚΟ