Η νεολαία είναι το αύριο κάθε λαού, το μέλλον του, η συνέχεια του, δίχως νεολαία οι λαοί πεθαίνουν, εξαφανίζονται.

Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, το 1990, ανακήρυξε την 12η Αυγούστου ως την Παγκόσμια Ημέρα Νεολαίας (International Youth Day) και από τότε γιορτάζεται κάθε χρόνο, έχοντας ως επίκεντρο του ενδιαφέροντος, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νέοι ανά τον κόσμο.

..Όμως, τι σημαίνει νεολαία;.. Κατ’ αρχάς όλοι, λίγο πολύ, κατανοούμε την σημασία αυτού του φαινομενικά απλοϊκού όρου, όταν τον ακούμε, όμως τα πράγματα δεν ήταν ανέκαθεν τόσο ξεκάθαρα. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για έναν σχετικά σύγχρονο όρο.
Εξετάζοντας κανείς, την κοινωνική ιστορία του όρου «νεολαία» παρατηρεί ότι η ύπαρξη της τοποθετείται στους σχετικά πρόσφατους αιώνες, αφού πριν υπήρχαν μόνο: η παιδική ηλικία, η ενηλικίωση και τα γηρατειά. Η μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση ήταν πολύ απότομη. Η χρησιμοποίηση του όρου «νέοι» γίνεται σήμερα χωρίς την ίδια σημασία πάντα. Έτσι, ο όρος αυτός υποδηλώνει: «μια φάση που αφορά την ηλικία σε μια περίοδο της ζωής του ανθρώπου, η οποία αρχίζει περίπου από το 13ο έτος· μια ομάδα ατόμων που έχουν την ίδια ηλικία περίπου από 13 μέχρι 25-30 χρονών και χαρακτηρίζονται από συμπεριφορές που μπορούν να διαπιστωθούν εμπειρικά· μια φάση στη ζωή του ατόμου βιολογικά, αλλά και κοινωνικά και πολιτιστικά καθορισμένη, στην οποία το άτομο αποκτά τις προϋποθέσεις για αυτοκαθοριζόμενη δράση σε όλα τα κοινωνικά επίπεδα· ένα σχετικά αυτόνομο πολιτιστικό (υπο)σύστημα στα πλαίσια της κοινωνίας». (Σ. Μ. Παπαϊωάννου, Η κοινωνική κατάσταση και η συνείδηση των νέων).

Ανατρέχοντας στο λεξικό, ο όρος νεολαία, ερμηνεύεται ως το σύνολο των νέων. (Γ. Δ. Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, 2η έκδοση). Πιο συγκεκριμένα, ο όρος νεολαία αναφέρεται στο σύνολο των νεαρών ατόμων ενός τόπου, στα νιάτα. Συνεκδοχικά είναι η νεότητα, η περίοδος δηλαδή, της ζωής του ανθρώπου ανάμεσα στην παιδική ηλικία και στην ωριμότητα.
Η νεολαία, ωστόσο, δεν αποτελεί πάντα ένα πλήρως ομοιογενές και ενιαίο πληθυσμιακό σύνολο, ως προς τα χαρακτηριστικά του, εκτός από τα ηλικιακά όρια που είναι πιο σαφή και κοινά.
Κάθε γενιά έχει τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που, όπως είναι φυσικό, επηρεάζονται από την ιστορική εποχή, την κοινωνία και τον πολιτισμό την παιδεία, την τεχνολογία, την οικονομία. Η προσωπικότητα, τα ερεθίσματα, οι προσλαμβάνουσες, τα προσωπικά βιώματα και οι εμπειρίες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των χαρακτηριστικών των ατόμων που ανήκουν στην ίδια γενιά και αποτελούν την εκάστοτε νεολαία της κάθε κοινωνίας. Γενικά, θα λέγαμε, ότι κατά την περίοδο της νεότητας ο άνθρωπος καλλιεργεί τόσο τη βιολογική όσο και την πνευματική του υπόσταση, εκμεταλλευόμενος ερεθίσματα και επιδράσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος.
Αν επιχειρούσαμε να διατυπώσουμε μια «τυπολογία» των νέων θα συνοψίζαμε κάποια κύρια και γενικά χαρακτηριστικά: η ζωτικότητα και ο δυναμισμός, η ευθύτητα, ο ενθουσιασμός και η αισιοδοξία, ο αυθορμητισμός, η απλότητα και ο αντισυμβατισμός, η αμφισβήτηση, η επαναστατικότητα, ο συναισθηματισμός.

Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό της νεολαίας είναι η διάθεση να οραματίζεται έναν κόσμο καλύτερο και δικαιότερο που θα της δίνει δυνατότητες να διαπρέψει σ’ αυτό που αγαπά και ονειρεύεται. Γι’ αυτό οι νέοι αποζητούν αξίες, θέλουν να πιστεύουν σε κάτι που να τους αντιπροσωπεύει. Αποστρέφονται τα κακώς κείμενα της καθεστηκυίας τάξης και αντιπαλεύουν τις διακρίσεις, τις αδικίες και τις κοινωνικές ανισότητες. Με την έννοια αυτή, γίνονται πολύ αυστηροί και κρίνουν τους πολιτικούς και πνευματικούς ηγέτες, συνήθως δυσπιστούν απέναντι στην παράδοση και τις παλιές αξίες, αμφισβητώντας την εξουσία. Στο βαθμό που όλα αυτά γίνονται καλοπροαίρετα και αυθόρμητα, χωρίς ακρότητες και φανατισμό, πρόκειται για υγιή εκδήλωση θάρρους και επιθυμίας για βελτίωση των συνθηκών της ζωής σε κοινωνικό, πολιτικό και εκπαιδευτικό επίπεδο ,και για καινοτομίες και αλλαγές.

Οι νέοι έχοντας το όραμα για έναν καλύτερο πιο δίκαιο κόσμο, αντιτίθεται σε κάθε είδους διάκριση και καταπάτηση δικαιωμάτων. Σε όλους τους τόπους, τους χρόνους και τις εποχές οι νέοι ήταν πάντα πρωτοπόροι στους μεγάλους αγώνες για ένα καλύτερο αύριο για όλους τους ανθρώπους. Στους αγώνες για ελευθερία και αξιοπρέπεια σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης οι νέοι ήταν εκείνοι που άναβαν την σπίθα των αγώνων ενάντια στην καταπίεση την καταπάτηση των δικαιωμάτων και υπερ της διεκδίκησης καλυτέρων συνθήκων και όρων ζωής, εκπαίδευσης, εργασίας.

Από την απαρχή της δημιουργίας και διαμόρφωσης των πρώτων αγροτικών κοινωνιών ως σήμερα, οι κοινωνίες των ανθρώπων χωρίστηκαν σε κοινωνικά στρώματα, με τις επακόλουθες αντιθέσεις και ανισότητες που αυτό δημιούργησε. Στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημενη κοινωνία οι ανισότητες και οι διακρίσεις δεν έχουν εκλείψει παρά το γεγονός ότι, τις τελευταίες δεκαετίες – κυρίως, από την λήξη του Β’ παγκοσμίου πολέμου και μετά – έχουν κατακυρωθεί συμβάσεις και εθνικά και υπερεθνικά νομικά κείμενα που κατοχυρώνουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι νέοι έχοντας συνήθως έντονα ανεπτυγμένη την ευαισθησία σε ζητήματα ελευθερίας και δικαιοσύνης, αγωνίζονται διεκδικώντας ισότητα, ισονομία, άρση κοινωνικών αποκλεισμών. Δεν τους αρέσει να περιορίζονται ή να εξαρτώνται από τους άλλους και αντιδρούν με κάθε τρόπο όταν προσπαθούν να τους επιβληθούν. Δε συμβιβάζονται με τον αυταρχισμό και τη δουλοπρέπεια.
Οι νέοι στηρίζονται στην ελπίδα. Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Αριστοτέλης στη Ρητορική του: «Είναι γεμάτοι ελπίδες, κι αυτό συμβαίνει επειδή η φύση τούς έχει προικίσει με κάποιο είδος θέρμης, σαν εκείνη που νιώθουν αυτοί που έχουν πιει πολύ κρασί. Αλλά η ιδιότητα τους αυτή οφείλεται και στο ότι δεν έχουν δοκιμάσει πολλές αποτυχίες. Ζούνε κυρίως με την ελπίδα, επειδή η ελπίδα αφορά το μέλλον, ενώ η ανάμνηση το παρελθόν. Και για τους νέους το μέλλον είναι μεγάλο, ενώ το παρελθόν μικρό».
Όμως η ζωή πάντα εξελίσσεται, παρά τις περιόδους κρίσης (οικονομικής, κοινωνικής, υγειονομικής όπως αυτή που βιώνουμε εδώ και λίγους μήνες, ακόμα και σε περιόδους πρόσκαιρης στασιμότητας ή πισωγυρίσματος που κατά καιρούς εμφανίζονται στις σύγχρονες κοινωνίες), η νεολαία αποτελεί το κομμάτι αυτό της κοινωνίας που πρωτοπορεί και με την ευαισθησία και την προσαρμοστικότητα της στις νέες συνθήκες προτείνει λύσεις και νέες προοπτικές.

Δεν αρκεί να αφιερώνουμε στην νεολαία μια μέρα τον χρόνο για να την τιμούμε, κάθε μέρα του χρόνου πρέπει να το κάνουμε αυτό και έμπρακτα, με το να ακούμε πραγματικά αυτό που έχουν να μας πουν, με το να δίνουμε τον χώρο τον χρόνο και τον τρόπο στους νέους να εκφραστούν, με το να τους δείχνουμε με την στάση μας και την συμπεριφορά μας ότι είναι σημαντικά και ισάξια μέλη της κοινωνίας. Οι άνθρωποι, και πόσο μάλλον οι νέοι, όταν νιώσουν ότι είναι αποδεκτοί και ότι εκτιμώνται, κάνουν πολλά περισσότερα πράγματα από αυτά που αναμένονται από αυτούς.

Οφείλουμε, σαν κοινωνία, να εξασφαλίζουμε συνθήκες που θα επιτρέψουν στους νέους να ζήσουν να δημιουργήσουν και να αναπτύξουν την δυναμική τους , κυρίως και πρώτα μέσα από την εκπαίδευση. Ο ρόλος της παιδείας που παρέχεται στους νέους από φορείς εκπαίδευσης (οικογένεια, τυπική και μη τυπική εκπαίδευση) είναι καθοριστικός. «Η βασική ελπίδα ενός έθνους, στηρίζεται στην σωστή εκπαίδευση των νέων του» Έρασμος

Μαρίνα Ξυντάρα
Κοινωνική Λειτουργός MSc
Κοινωνική Μέριμνα Πανεπιστημίου Πατρών