Ειδικές Ομάδες Πληθυσμού

Σκεφτόμαστε τις ειδικές κοινωνικές ομάδες πληθυσμού σαν κάτι ξένο, απόμακρο, όχι τόσο συχνό. Σε αντιπαραβολή ίσως με το γενικό, το σύνηθες, το μέσο όρο. Στη σημερινή εποχή ωστόσο, οι ομάδες αυτές τείνουν να γίνονται όλο και πιο οικείες, προσιτές, εμφανείς ή και να μεγεθύνονται.

Αλλά τι εννοούμε όταν λέμε ειδικές ομάδες πληθυσμού;

Ο όρος ειδικός αναφέρεται σε : “αυτόν που σχετίζεται με ορισμένο είδος ή περίπτωση, που έχει ορισμένο σκοπό ή αποστολή”. Ο «ειδικός» είναι κατά βάση ουδέτερος όρος, παρ’ όλα αυτά μπορεί να λάβει ένα αρνητικό πρόσημο όταν φιλτράρεται μέσα από στερεότυπα, προκαταλήψεις και ταυτίζεται με συνδέσεις από το παρελθόν. Το κοινό χαρακτηριστικό των ομάδων αυτών είναι ότι κινδυνεύουν με κοινωνικό αποκλεισμό. Κοινωνικός αποκλεισμός είναι η παρεμπόδιση λήψης κοινωνικών και δημόσιων αγαθών, όπως είναι π.χ. αυτά της εκπαίδευσης, της υγειονομικής περίθαλψης κ.τ.λ., η έλλειψη των οποίων οδηγεί συνήθως στην οικονομική ανέχεια και την περιθωριοποίηση. O όρος «κοινωνικός αποκλεισμός» συνεπώς, χαρακτηρίζει τόσο μία κατάσταση, όσο και μια διαδικασία. Κάποιες από τις ειδικές ομάδες πληθυσμού είναι:

Άτομα από χαμηλά εισοδηματικά στρώματα

Βάσει του ορισμού που δίνει η Ευρωπαϊκή Στατιστική Αρχή, κίνδυνος φτώχιας υπάρχει όταν οι πολίτες, ακόμη κι αν λαμβάνουν κοινωνικές παροχές, δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της καθημερινότητας, υποφέρουν από σημαντική στέρηση υλικών αγαθών ή ζουν σε ένα εξαιρετικά χαμηλόμισθο νοικοκυριό.
Το φαινόμενο της φτώχειας έχει ενταθεί ακόμη περισσότερο με την τωρινή υγειονομική κρίση που επιφέρει ως κοινωνικοοικονομικό αποτέλεσμα, τη μείωση ή στέρηση εισοδημάτων από οικογένειες και την απώλεια ή αναστολή θέσεων εργασίας. Καθώς πάρα πολλοί τομείς της οικονομικής δραστηριότητας έχουν ανασταλεί, πολλές οικογένειες έχουν χάσει μέρος των εισοδημάτων τους, γεγονός που έχει άμεσο αντίκτυπο στα εξαρτώμενα μέλη των οικογενειών όπως είναι τα παιδιά, και οι φοιτητές. Ακόμα και φοιτητές που εργάζονται , εργάζονταν στο παρελθόν, ή επιθυμούν να αναζητήσουν δουλειά, βρίσκονται αντιμέτωποι με τη μειωμένη ζήτηση, την απόλυση ή την αναστολή εργασιών.

Συνεπώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι συγκαταλέγονται πλέον στην κατηγορία του χαμηλού εισοδήματος και βρίσκονται δυνητικά αντιμέτωποι με το φάσμα της φτώχιας.
Αυτό έχει ποικίλες επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή των ατόμων καθώς και στην κοινωνική, ακαδημαϊκή και επαγγελματική τους ζωή.

Οι επιπτώσεις αυτές αναδείχθηκαν περισσότερο κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των επιπτώσεων αυτών στο χώρο της εκπαίδευσης είναι η εκπαίδευση εξ’ αποστάσεως, η οποία για κάποιους αποδείχθηκε εξαιρετικά δυσχερής λόγω ελλείψεων σε μέσα ψηφιακής τεχνολογίας και διαθεσιμότητας ίντερνετ. Η έλλειψη μέσων που απαιτούνται για την συμμετοχή στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι ένα ζήτημα που μπορεί εν δυνάμει να θέσει εκτός της εκπαιδευτικής διαδικασίας άτομα από χαμηλά κοινωνικοοικονομικά στρώματα.

Φοιτητές σε μεταβατικές περιόδους, όπως αυτή που ενδεχομένως ανακύπτουν ζητήματα σχετικά με τη γενικότερη κοινωνικοοικονομική κατάσταση του ατόμου, η οποία επηρεάζεται από την τρέχουσες συνθήκες , μπορούν να απευθύνονται στην Κοινωνική Μεριμνά του Πανεπιστημίου Πατρών, για την ψυχοκοινωνική τους στήριξη και την εξεύρεση των διαθέσιμων τρόπων παρέμβασης και δυνατοτήτων παροχών σε υλικό, ψυχοκοινωνικό, και εκπαιδευτικό επίπεδο.

Άτομα που έχουν υποστεί/υφίστανται ενδοοικογενειακή βία

Η όξυνση των οικονομικών προβλημάτων δρα ως καταλύτης στο να πυροδοτηθούν φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας, σε οικογενειακά περιβάλλοντα όπου υπάρχει το υπόβαθρο για την εκδήλωση ή την κλιμάκωση τέτοιων συμπεριφορών.

Η παραμονή στο σπίτι, σε συνδυασμό με την απώλεια της εργασίας, της απασχόλησης, των δραστηριοτήτων που συνήθιζε κανείς να απολαμβάνει και την εν γένει ανατροπή του καθιερωμένου καθημερινού προγράμματος, είναι μια συνθήκη που οξύνει τα ήδη υπάρχοντα ενδοοικογενειακά προβλήματα και αποκαλύπτει προϋπάρχουσες παθογένειες στην οικογένεια, όπως η ενδοοικογενειακή βία.

Η ενδοοικογενειακή βία είναι η κατάσταση στην οποία ένα μέλος της οικογένειας προκαλεί οποιασδήποτε μορφής βλάβη σε ένα άλλο μέλος της. Δεν περιορίζεται στη σωματική κακοποίηση, αλλά μπορεί να πάρει πολλές μορφές. Περιλαμβάνει τις άμεσες και έμμεσες απειλές, τη συναισθηματική και ψυχολογική βία, τη σεξουαλική κακοποίηση, την κοινωνική απομόνωση, τον οικονομικό έλεγχο και γενικότερα όλες τις συμπεριφορές που ωθούν ένα άτομο να ζει υπό ένα διαρκή φόβο μέσα στην ίδια την οικογένεια του ή μέσα σε μια σχέση συμβίωσης.

Τα άτομα που υφίστανται βία μέσα στην οικογένεια τους είναι σημαντικό να αναζητήσουν στήριξη και καθοδήγηση, καθώς η διαιώνιση της βίας επιφέρει αρνητικές συνέπειες στα ίδια και τους έμμεσους αποδέκτες αυτής. Εκτός από τις περιπτώσεις που απειλείται άμεσα η σωματική ακεραιότητα και η ζωή του θύματος, γεγονός που χρήζει άμεσης αναφοράς στις αρμόδιες υπηρεσίες (καταγγελία στις αστυνομικές αρχές κτλ.), σε δεύτερο επίπεδο η ψυχοκοινωνική στήριξη του θύματος είναι καθοριστικής σημασίας , για να ενδυναμωθεί και να μπορέσει να αφήσει πίσω το φαύλο κύκλο της βίας.

Η Κοινωνική Μέριμνα προσφέρει υποστήριξη και πληροφόρηση για τους διαθέσιμους τρόπους αντιμετώπισης τέτοιων φαινομένων, τόσο με τη διασύνδεση με φορείς και υπηρεσίες που ασχολούνται με τη βία μέσα στην οικογένεια, όσο με την παροχή ψυχοκοινωνικής στήριξης στα θύματα.

Μέλη μονογονεϊκών οικογενειών

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μετασχηματισμός στη δομή της οικογένειας, με το ποσοστό των μονογονεϊκών οικογενειών να έχει αυξηθεί σε σχέση με το παρελθόν.
Κατά κανόνα οι μονογονεϊκές οικογένειες αποτελούνται από έναν γονέα (συνήθως τη μητέρα) και ένα ή περισσότερα παιδιά /εξαρτώμενα μέλη, χωρίς την παρουσία και την υποστήριξη ενός συζύγου ή συντρόφου που μοιράζεται τις γονεϊκές υποχρεώσεις. Η απουσία του δεύτερου γονέα μπορεί να ωφελείται σε θάνατο, εγκατάλειψη, διαζύγιο ή επιλογή εξ’ αρχής του γονέα της ανατροφής του παιδιού/παιδιών, σε αυτό το πλαίσιο της μονογονεϊκότητας.

Η έλλειψη διαμοίρασης ευθυνών και ο διττός ρόλος που καλείται να παίξει ο μονογονέας όταν χρειάζεται να ληφθούν αποφάσεις ή να αντιμετωπιστούν διάφορα θέματα, αποτελούν σημαντικές προκλήσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε φαινόμενα σωματικής και ψυχικής κόπωσης, εκνευρισμού, υπερπροστατευτικότητας κ.α.

Η απουσία δεύτερου εισοδήματος στον οικογενειακό προϋπολογισμό καθιστά τις μονογονεϊκές οικογένειες μια από τις πιο ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, που κινδυνεύουν από ανεπαρκείς οικονομικούς πόρους. Επιπρόσθετα, ο κοινωνικός αποκλεισμός των μονογονεϊκών οικογενειών, ακόμα και συγκαλυμμένος, μπορεί να κάνει τα παιδιά θύματα του κοινωνικού ρατσισμού και της κοινωνικής απόρριψης.

Λόγω της ευαλωτότητας των οικογενειών αυτών, δίνεται ιδιαίτερη μέριμνα στην πρόληψη και αντιμετώπιση δυσκολιών που εμφανίζουν τα μέλη των μονογονεϊκών οικογενειών μέσω της παροχής ψυχοκοινωνικής στήριξης.

Άλλες κατηγορίες κοινωνικών ομάδων

Άλλες κατηγορίες κοινωνικών ομάδων που συγκαταλέγονται στις Ειδικές Ομάδες Πληθυσμού είναι τα θύματα παράνομης διακίνησης ανθρώπων (trafficking), οι πρόσφυγες και οι μετανάστες, και τα θύματα φυσικών καταστροφών. Οι ομάδες αυτές δεν είναι αμελητέες, φέρουν τα δικά τους χαρακτηριστικά και χρήζουν εξατομικευμένης αλλά και παράλληλα ολιστικής προσέγγισης.

Φοιτητές που βλέπουν τον εαυτό τους ως μέλος αυτών των πληθυσμιακών ομάδων, και επιθυμούν να λάβουν τις υπηρεσίες που προσφέρουμε, μπορούν να απευθυνθούν στο Γραφείο Κοινωνικής Μέριμνας του Πανεπιστήμιου Πατρών.

Το Γραφείο Κοινωνικής Μέριμνας σε μια προσπάθεια να προάγει την παροχή ίσων ευκαίρων για όλους τους φοιτητές του Πανεπιστήμιου Πατρών απευθύνεται τόσο σε φοιτητές που ανήκουν στις ειδικές ομάδες πληθυσμού, όσο και σε φοιτητές που δεν ανήκουν σε κάποια ειδική κοινωνική ομάδα, δίνοντας ωστόσο έμφαση στις κοινωνικές ομάδες που αντιμετωπίζουν πιο έντονα τον κίνδυνο του κοινωνικού αποκλεισμού.

Οι φοιτητές μπορούν να απευθύνονται στην Κοινωνική Μέριμνα μέσω των εξής διαθέσιμων τρόπων:
Τηλεφωνικά στο 2610-96.96.96, από Δευτέρα έως Παρασκευή 08:00 με 15:00
Στέλνοντας e-mail στο socialwelfare@upatras.gr
Συμπληρώνοντας την φόρμα ωφελούμενου στην ιστοσελίδα μας: https://socialwelfare.upatras.gr/

Μαρίνα Ξυντάρα
MSc Κοινωνική Λειτουργός
Γραφείο Κοινωνικής Μέριμνας
Πανεπιστημίου Πατρών