Ποια από τις παρακάτω προτάσεις θα χρησιμοποιούσες για να περιγράψεις την εικόνα που βλέπεις  σε κάποιον φίλο σου στο τηλέφωνο; ‘Η σε κάποιον τυφλό;

1. Μία πλατεία με περιστέρια.
2. Ένα κοριτσάκι σε μία πλατεία.
3. Ένα γελαστό κοριτσάκι παίζει και ταΐζει τα περιστέρια στην πλατεία Dam του Άμστερνταμ, ένα χειμωνιάτικο πρωινό.
4. Ένα κοριτσάκι με μία τσαντούλα “Hello Kitty”.
5. Ένα κρύο και χειμωνιάτικο πρωινό στην πλατεία Dam του Άμστερνταμ.
6. Άλλο.

Το πιθανότερο είναι ότι ο καθένας θα έδινε και μία διαφορετική απάντηση από τις προτεινόμενες ή ακόμα και θα έδινε κάποια τελείως διαφορετική περιγραφή. Και αυτό ίσως είναι και το κύριο χαρακτηριστικό της σύντομης περιγραφής μίας εικόνας ή αλλιώς, στα πλαίσια της ψηφιακής προσβασιμότητας, του εναλλακτικού κειμένου. Δεν υπάρχει απαραίτητα σωστή ή λάθος απάντηση. Υπάρχουν όμως κατευθύνσεις που μπορούν να οδηγήσουν στην ορθότερη σύνταξη του εναλλακτικού κειμένου.

Στο άρθρο αυτό, θα γίνει αναφορά στο εναλλακτικό κείμενο (alt text) και στη χρησιμότητά του. Πρόκειται για μία σύντομη περιγραφή, μεγέθους 1 έως 2 γραμμές, όπου περιγράφεται το περιεχόμενο μία εικόνας που βρίσκεται σε κάποιο έγγραφο ή σε μία ιστοσελίδα. Σκοπός του είναι να μπορεί να γίνει αντιληπτό το περιεχόμενο της εικόνας σε ανθρώπους που για κάποιον λόγο δεν μπορούν να τη δουν (είτε λόγω οπτικής αναπηρίας, είτε λόγω συνθηκών).

Η χρήση εναλλακτικού κειμένου στις εικόνες που υπάρχουν σε κάποιο έγγραφο Word, έγγραφο PDF ή σε κάποια ιστοσελίδα, είναι μία από τις βασικές αρχές της ψηφιακής προσβασιμότητας. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε άτομα με οπτική αναπηρία, οι οποίοι χρησιμοποιούν αναγνώστες οθόνης που εκφωνούν το εναλλακτικό κείμενο και έτσι είναι σε θέση να γνωρίζουν το περιεχόμενο της εικόνας, που λόγω του προβλήματος που αντιμετωπίζουν, δε μπορούν να δουν.

Γενικές Συμβουλές για σωστή χρήση του εναλλακτικού κειμένου

• Πρέπει να είναι σύντομο και περιεκτικό.
• Δεν πρέπει να ξεκινάει με τις λέξεις “Εικόνα” ή “Φωτογραφία”.
• Πρέπει το περιεχόμενό του να είναι σύμφωνο με το γενικότερο περιεχόμενο του κειμένου στο οποίο έχει προστεθεί. Υπάρχει δηλαδή περίπτωση, η ίδια εικόνα να χρειάζεται διαφορετικό εναλλακτικό κείμενο, ανάλογα με το σκοπό για τον οποίο χρησιμοποιείται.
• Σε περίπτωση που έχει χρησιμοποιηθεί στο έγγραφο ή στην ιστοσελίδα αποκλειστικά για διακοσμητικό λόγο και δεν προσφέρει κάποια επιπλέον πληροφορία ή εμπειρία χρήσης, πρέπει να σημαίνεται ως διακοσμητική.

Σκοπός της εικόνας και κατάλληλο εναλλακτικό κείμενο

Το W3C, η κοινοπραξία Παγκόσμιου Ιστού, έχει ορίσει 7 διαφορετικούς τύπους εικόνας, ανάλογα με το σκοπό που εξυπηρετούν. Με βάσει το σκοπό τους λοιπόν, δίνει κάποιες κατευθύνσεις για τη δημιουργία του κατάλληλου εναλλακτικού κειμένου. Η παρακάτω κατηγοριοποίηση, βασίζεται στην αντίστοιχη κατηγοριοποίηση του W3C.

1. Ενημερωτικές εικόνες: Εικόνες που αναπαριστούν, με γραφικό τρόπο, έννοιες και πληροφορία. Συνήθως είναι εικόνες, φωτογραφίες και απεικονίσεις. Το εναλλακτικό κείμενο θα πρέπει να είναι μια σύντομη περιγραφή που να μεταφέρει τις βασικές πληροφορίες που παρουσιάζονται στην εικόνα.
2. Διακοσμητικές εικόνες: Εικόνες όπου ο μοναδικός σκοπός τους είναι να προσθέσουν οπτική διακόσμηση στη σελίδα ή στο κείμενο, και όχι να μεταφέρουν σημαντική πληροφορία για την κατανόηση του περιεχομένου. Στην περίπτωση αυτή, η εικόνα σημαίνεται ως διακοσμητική.
3. Λειτουργικές εικόνες: Πρόκειται για εικόνες που λειτουργούν ως σύνδεσμοι ή ως κουμπιά. Παραδείγματα τέτοιων εικόνων είναι το σύμβολο του εκτυπωτή για να δείξει τη λειτουργία της εκτύπωσης ή το κουμπί για την υποβολή μίας φόρμας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το εναλλακτικό κείμενο πρέπει να περιγράφει τη λειτουργικότητα του συνδέσμου ή του κουμπιού, αντί της οπτικής εικόνας.
4. Εικόνες κειμένου: Πρόκειται για εικόνες που περιέχουν κείμενο προς ανάγνωση. Το πιο σωστό είναι, αν η φωτογραφία δεν είναι λογότυπο, να μην περιέχει κείμενο. Ωστόσο, αν αυτό δε μπορεί να αποφευχθεί, στις εικόνες αυτές το εναλλακτικό κείμενο καλό είναι να περιέχει τις ίδιες λέξεις με την εικόνα.
5. Σύνθετες εικόνες: Αφορά εικόνες όπως τα γραφήματα και τα διαγράμματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, για να μεταφερθεί η λεπτομερής πληροφορία, δημιουργείται ένα κείμενο με το ισοδύναμο των δεδομένων ή των πληροφοριών που παρέχονται στην εικόνα και το εναλλακτικό κείμενο αποτελεί μία γενική περιγραφή της εικόνας.
6. Ομάδες εικόνων: Στην περίπτωση που υπάρχουν πολλές εικόνες και μεταφέρουν μία μόνο πληροφορία, τότε το εναλλακτικό κείμενο για μία εικόνα, θα πρέπει να μεταφέρει την πληροφορία ολόκληρης της ομάδας.
7. Εικόνες χαρτών: Πρόκειται για εικόνες που περιέχουν πολλές περιοχές με δυνατότητα κλικ. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να υπάρχει ένα γενικό εναλλακτικό κείμενο που να περιλαμβάνει το γενικό περιεχόμενο αυτών των συνδέσμων. Παράλληλα, κάθε επιμέρους περιοχή με δυνατότητα κλικ, θα πρέπει να έχει εναλλακτικό κείμενο που να περιγράφει το σκοπό ή τον προορισμό του συνδέσμου.

Βιβλιογραφία

• https://www.w3.org/WAI/tutorials/images/

Μηλιτσοπουλου Χρυσάνθη
Μηχανικός Η/Υ και Πληροφορικής MSc
Μονάδα Προσβασιμότητας
Κοινωνική Μέριμνα – Πανεπιστήμιο Πατρών