Προσβασιμότητα στο Διαδίκτυο

«Προσβασιμότητα στο Διαδίκτυο»… Πόσοι από εμάς γνωρίζουν τον όρο αυτό;  Πόσοι πραγματικά αντιλαμβάνονται τη σημασία του; Ίσως θα γινόταν καλύτερα κατανοητός αν  κάποιος προσπαθούσε να σκεφτεί τη ζωή του χωρίς το Διαδίκτυο και τις υπηρεσίες που προσφέρει. Πληροφόρηση, συμμετοχή στην εκπαίδευση, διασκέδαση, ηλεκτρονικό εμπόριο, ευκαιρίες εργασίας, συναλλαγές με το δημόσιο, επικοινωνία και κοινωνικές σχέσεις. Μάλλον δύσκολο ακούγεται. Η προσβασιμότητα λοιπόν είναι ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα και έχει ως σκοπό την ισότιμη πρόσβαση στο Διαδίκτυο των ατόμων με αναπηρία, γεγονός που συμβάλλει στην ανεξαρτησία τους και την πλήρη συμμετοχή τους σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητας.

Υπάρχουν διαφόρων ειδών αναπηρίες οι οποίες μπορούν να δυσκολέψουν ένα άτομο  κατά τη χρήση και την αλληλεπίδραση με το Διαδίκτυο.

• Οπτικές: τύφλωση, μειωμένη όραση, αχρωματοψία
• Ακουστικές: κώφωση, δυσκολία στην ακοή
• Κινητικές: δυσκολία στην κίνηση των χεριών και των καρπών, περιορισμένη ακρίβεια στην εστίαση, χαμηλός χρόνος απόκρισης
• Αντίληψης και νευρολογικές: ανικανότητα οπτικής και ακουστικής κατανόησης των όσων βλέπει και ακούει αντίστοιχα, μη δυνατότητα συγκέντρωσης και εύκολη διάσπαση της προσοχής, περιορισμένη μακροπρόθεσμη ή βραχυπρόθεσμη μνήμη, διανοητικές αναπηρίες, άλλες διαταραχές όπως η επιληψία

Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις ατόμων που μπορεί να παρουσιάζουν συνδυασμό από τις παραπάνω αναπηρίες ή άνθρωποι με το ίδιο πρόβλημα να διαφέρουν μεταξύ τους ως προς το ποσοστό της αναπηρίας τους. Επίσης κάποιες από τις αναπηρίες αυτές μπορεί να είναι προσωρινές, για παράδειγμα εξ’ αιτίας κάποιου ατυχήματος, ή ακόμα να εμφανιστούν στην πορεία της ζωής ενός ανθρώπου λόγω γηρατειών.

Στην αγορά κυκλοφορούν αρκετές βοηθητικές συσκευές και προσαρμοζόμενο υλικό και λογισμικό που εξυπηρετούν ανθρώπους με αναπηρίες κατά την πρόσβασή τους στο Διαδίκτυο. Μερικές από αυτές είναι:

• Screen readers που μεταφράζουν οτιδήποτε φαίνεται στην οθόνη και το ανακατευθύνουν είτε σε συσκευές ομιλίας είτε σε δυναμικές συσκευές Braille.
• Δυναμικές συσκευές Braille οι οποίες μπορούν και εμφανίζουν κείμενο γραμμένο σε σύστημα Braille, το οποίο αναγνωρίζεται με τα δάκτυλα.
• Εναλλακτικά είδη πληκτρολογίων σε σχέση με αυτά που χρησιμοποιούνται περισσότερο, όπως πληκτρολόγια με μεγάλα ή μικρότερα κενά μεταξύ τους.
• Λογισμικό σάρωσης όπου τονίζει ή ανακοινώνει επιλογές των χρηστών οι οποίοι δεν είναι σε θέση να το αντιληφθούν εκείνη τη στιγμή και μεγεθυντές οθόνης που μεγεθύνουν στοιχεία που εμφανίζονται στην οθόνη.
• Αναγνωριστές φωνής, ανιχνευτές κίνησης (για τα μάτια), πληκτρολόγια κεφαλιού και άλλες παρόμοιες συσκευές για περιπτώσεις όπου ο χρήστης δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τα συμβατικά ποντίκια και πληκτρολόγια.

Για να λειτουργήσουν σωστά όμως οι συσκευές αυτές, πρέπει οι σχεδιαστές των ιστοτόπων και των εφαρμογών του Διαδικτύου να παρέχουν περιεχόμενο που να διέπεται από τα εξής χαρακτηριστικά:

1. Αντιληπτό, δηλαδή να μπορούν οι χρήστες να αντιληφθούν την πληροφορία η ποία παρουσιάζεται.
2. Λειτουργικό, δηλαδή τα στοιχεία που απαρτίζουν τη διεπαφή με το χρήστη και τα στοιχεία της πλοήγησης να είναι λειτουργικά. Δεν πρέπει η διεπαφή να απαιτεί αλληλεπίδραση που δεν μπορεί να πραγματοποιήσει ο χρήστης.
3. Κατανοητό, δηλαδή πρέπει ο χρήστης να μπορεί να καταλαβαίνει την πληροφορία όπως επίσης και τον τρόπο λειτουργίας μίας διεπαφής.
4. Εύρωστο, δηλαδή πρέπει οι χρήστες να μπορούν να προσπελάσουν το περιεχόμενο με ένα πλήθος διαφορετικών συσκευών και αντίστοιχου λογισμικού, ενώ παράλληλα να είναι το ίδιο αξιόπιστο σε όλα.

Για το σκοπό αυτό, η κοινοπραξία Παγκόσμιου Ιστού (W3C) δημοσίευσε μία σειρά οδηγιών (WCAG), προκειμένου να επιτευχθεί η προσβασιμότητα στο περιεχόμενο του Διαδικτύου. Σήμερα είναι σε ισχύ η δεύτερη έκδοση του προτύπου αυτού, το WCAG 2.0. Προσφέρει οδηγίες για το πώς μπορεί να επιτευχθεί η προσβασιμότητα, οι οποίες χωρίζονται σε τρεις ομάδες ανάλογα με το επίπεδο συμμόρφωσης που προσφέρουν (Α, ΑΑ και ΑΑΑ).

Η Ελλάδα με το νόμο 4591/2019 πραγματοποίησε την ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία της Οδηγίας 2016/2102 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την προσβασιμότητα των ιστοτόπων και των εφαρμογών για φορητές συσκευές των οργανισμών του δημόσιου τομέα.

Εκτός όμως από την προσπάθεια που γίνεται σε νομοθετικό επίπεδο, είναι σημαντικό να υπάρξει μία γενικότερη αλλαγή νοοτροπίας για να αντιμετωπιστεί ο τεχνολογικός αποκλεισμός των ατόμων με αναπηρία. Η παροχή ίσων ευκαιριών σε όλους τους ανθρώπους δε θα έπρεπε να είναι προς διαπραγμάτευση, αλλά να θεωρείται αυτονόητη και δεδομένη.

“Η δύναμη του Παγκόσμιου Ιστού (World Wide Web) είναι η καθολικότητά του. Η πρόσβαση από όλους ανεξαρτήτως αναπηρίας είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα.”
— Tim Berners-Lee, Διευθυντής του W3C και δημιουργός του Παγκόσμιου Ιστού

Χρυσάνθη Μηλιτσοπούλου
Μηχανικός Η/Υ κ Πληροφορικής MSc
Ομάδα ΕΚΟ