Η σεξουαλική παρενόχληση και το κίνημα #me_too πιο επίκαιρο από ποτέ.

Τις τελευταίες μέρες στη χώρα μας έχουμε γίνει μάρτυρες πολλών καταγγελιών σεξουαλικής παρενόχλησης, σεξουαλικής κακοποίησης, εργασιακού και ηθικού εκφοβισμού κυρίως στο χώρο του αθλητισμού και του θεάματος. Και μαζί με την πληθώρα των καταγγελιών, η ανάδειξη του κινήματος #me_too στην Ελλάδα, είναι γεγονός.

Τι είναι το κίνημα #me_too;

Το κίνημα αυτό εμφανίστηκε στην Αμερική μόλις το 2006, όταν η ακτιβίστρια Tarana Burke προσπάθησε να υποστηρίξει ένα 13χρονο κορίτσι, θύμα σεξουαλικής κακοποίησης μιλώντας για τη δική της προσωπική κακοποίηση και προτρέποντας και άλλες γυναίκες να μιλήσουν για ανάλογες εμπειρίες. Η φράση βέβαια αυτή ξεχάστηκε και ξαναεμφανίστηκε το 2017 μέσα από καταγγελίες σεξουαλικής κακοποίησης και παρενόχλησης κατά του παραγωγού Harvey Weinstein από ηθοποιούς και μοντέλα σε σχετικό δημοσίευμα των New York Times.
Οι καταγγελίες αυτές είχαν σαν αποτέλεσμα, ο παραγωγός να χάσει την υψηλή θέση και επιρροή του και να βρεθεί αντιμέτωπος με ποινικές διώξεις. Ακολούθησαν τουλάχιστον 200 επώνυμοι άνδρες με δημόσιους ισχυρισμούς για σεξουαλική παρενόχληση, οι οποίοι βρέθηκαν και αυτοί αντιμέτωποι με τη δικαιοσύνη ή έχασαν τη δουλειά τους.
Στη χώρα μας το κίνημα αυτό έκανε την εμφάνιση του πριν λίγο καιρό μετά τη δημόσια καταγγελία της αθλήτριας Σοφίας Μπεκατώρου για σεξουαλική κακοποίηση από παράγοντα της αθλητικής ομοσπονδίας την οποία ακολούθησαν δεκάδες καταγγελίες κυρίως για σεξουαλική παρενόχληση στον καλλιτεχνικό χώρο.

Τι είναι όμως η σεξουαλική παρενόχληση;

Σύμφωνα με τον Νόμο 205/2002, ως σεξουαλική παρενόχληση ορίζεται: «οποιαδήποτε ανεπιθύμητη από τον αποδέκτη της, συμπεριφορά σεξουαλικής φύσης, που εκφράζεται με λόγια ή έργα και έχει ως σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου, ιδίως όταν δημιουργεί ένα εκφοβιστικό, εχθρικό, εξευτελιστικό περιβάλλον, κατά την απασχόληση ή την επαγγελματική εκπαίδευση ή κατάρτιση ή κατά την πρόσβαση στην απασχόληση ή την επαγγελματική εκπαίδευση ή κατάρτιση» αλλά και σύμφωνα με τον Νόμο 3896/ΦΕΚ 207/8.12.2010: «οποιαδήποτε μορφή ανεπιθύμητης λεκτικής, ψυχολογικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα, με αποτέλεσμα την προσβολή της προσωπικότητας ενός προσώπου, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος γύρω από αυτό»
Με πιο απλά λόγια, η σεξουαλική παρενόχληση έχει να κάνει με δυσάρεστες σεξουαλικές κρούσεις, σεξουαλικές χάρες και σχόλια ή ακόμα και οποιαδήποτε μορφή βίας και άνισης μεταχείρισης. Βασικό όλων αυτών είναι η λέξη «ανεπιθύμητες». Είναι ξεκάθαρο δε ότι η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι, και δεν πρέπει να γίνεται, αποδεκτή και φυσικά απαγορεύεται οποιαδήποτε ανάλογη συμπεριφορά.

Τι μπορεί να χαρακτηριστεί ως σεξουαλική παρενόχληση;

Η σεξουαλική παρενόχληση μπορεί να πάρει διάφορες μορφές. Μπορεί να γίνεται κατ’ εξακολούθηση ή να αποτελεί μεμονωμένο γεγονός. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα σεξουαλικής παρενόχλησης είναι τα κάτωθι:

• Σεξουαλικά σχόλια για την εξωτερική εμφάνιση
• Σεξουαλικές ή πρόστυχες φράσεις
• Μηνύματα, επιστολές, τηλεφωνήματα με σεξουαλικό περιεχόμενο
• Χειρονομίες σεξουαλικού περιεχομένου
• Επίδειξη ή διανομή υλικού με σεξουαλικό περιεχόμενο
• Επίμονο και προσβλητικό κοίταγμα
• Συμπεριφορά με έντονη την έμφυλη διάκριση (διακρίσεις δύο φύλων)
• Ανεπιθύμητες ερωτήσεις με σεξουαλικό περιεχόμενο ή για τη σεξουαλική ζωή του ατόμου
• Συνεχή και ανεπιθύμητα αιτήματα για σύναψη σεξουαλικών σχέσεων
• Άμεσες ή ακόμα και έμμεσες απειλές με σεξουαλικό περιεχόμενο
• Εμμονική παρακολούθηση ενός ατόμου
• Ανεπιθύμητη επαφή: αγκάλιασμα, φίλημα, χάιδεμα κτλ.
• Αυτοικανοποίηση μπροστά σε τρίτους
• Εξαναγκασμός του ατόμου για σεξουαλικές πράξεις με τη χρήση βίας
• Σεξουαλική επίθεση
• Σεξουαλικός εκβιασμός λόγω κατάχρησης εξουσίας (σεξουαλική υποταγή με ανταλλάγματα πλεονεκτήματα ή αποφυγή δυσμενέστερης μεταχείρισης)
• Σεξουαλική κακοποίηση

Μύθοι για την σεξουαλική παρενόχληση

Υπάρχουν αρκετοί μύθοι γύρω από το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης και αυτό γιατί αποτελεί θέμα ταμπού για την κοινωνία αλλά κυρίως γιατί δρα εφησυχαστικά στα μέλη της, μειώνοντας τυχόν συναισθήματα φόβου ή ατομικής ευπάθειας.

Μύθος 1: Η σεξουαλική παρενόχληση είναι πρόβλημα μόνο για τις ελκυστικές γυναίκες

Οι έρευνες καταδεικνύουν πως δεν υπάρχουν θύματα παρενόχλησης με συγκεκριμένα εξωτερικά χαρακτηριστικά. Όλοι μπορούν να αποτελέσουν εν δυνάμει στόχους παρενόχλησης.

Μύθος 2: Τα θύματα που παρενοχλούνται έχουν προκαλέσει τον θύτη

Η συγκεκριμένη αιτιολογία είναι αβάσιμη καθώς τα θύματα δεν επιθυμούν να προκαλέσουν συμπεριφορές που είναι δυσάρεστες για αυτά. Άλλωστε πιθανοί λόγοι παρενόχλησης δεν είναι η εξωτερική εμφάνιση αλλά η έλλειψη δύναμης και εξουσίας του θύματος ή η ψυχοπαθολογία του ίδιου του θύτη.

Μύθος 3: Μόνο οι γυναίκες πέφτουν θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης

Δεν υπάρχει διάκριση λόγω φύλου. Ακόμα και άντρες μπορούν να πέσουν θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης από γυναίκες καθώς η σεξουαλική παρενόχληση σχετίζεται κυρίως με τη δύναμη και την εξουσία που έχει το άτομο. Ωστόσο πιο συχνά θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης είναι οι γυναίκες.

Μύθος 4: Δεν ήταν σεξουαλική παρενόχληση… παρεξηγήθηκαν οι προθέσεις μου.. ήταν υπερβολικός/η…

Η σεξουαλική παρενόχληση είναι μια ανεπιθύμητη ενέργεια που φέρνει σε δύσκολη θέση το θύμα. Οποιαδήποτε μορφή παρενόχλησης που έχει στόχο την προσβολή της προσωπικότητας του ατόμου δεν μπορεί να θεωρείται καλοπροαίρετη ενέργεια. Παράλληλα η θεωρία περί μη ευσταθών καταγγελιών και απλών υπερβολών μόνο και μόνο για να στοχοποιηθούν οι θύτες βασίζεται κυρίως σε στερεότυπα. Μάλιστα το ποσοστό των ψευδών καταγγελιών ανέρχεται μόλις στο 1,4%.

Μύθος 5: Η πρόληψη της σεξουαλικής παρενόχλησης σημαίνει λογοκρισία

Πολλοί θεωρούν πως οποιαδήποτε αθώα συμπεριφορά μπορεί να θεωρηθεί σεξουαλική παρενόχληση, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ των ατόμων. Η πρόληψη ωστόσο της σεξουαλικής παρενόχλησης δεν σχετίζεται με τη λογοκρισία και την αστυνόμευση, καθώς ο σωστός τρόπος επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων γίνεται όταν υπάρχει σεβασμός και όχι ανεπιθύμητες ενέργειες.

Συμβουλευτική για την παρενόχληση

Συνήθως τα περισσότερα θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε μορφή παρενόχλησης ή βρίσκονται σε άρνηση. Ωστόσο η αποδοχή και η αντιμετώπιση του προβλήματος είναι η μόνη λύση.
Από τις σημαντικότερες συμβουλές που δίνουν οι παγκόσμιοι οργανισμοί πρόληψης της σεξουαλικής παρενόχλησης είναι οι εξής:

• Μην αγνοείτε τη σεξουαλική παρενόχληση.
• Δηλώστε αμέσως την ενόχλησή σας και απαιτήστε να σταματήσει η ανεπιθύμητη συμπεριφορά, χωρίς όμως ικεσίες ή δείγματα οίκτου.
• Προσπαθήστε να αντιδράσετε ήρεμα και ταυτόχρονα δυναμικά, καθώς σε ενδεχόμενη προσφυγή στη δικαιοσύνη ο δράστης μπορεί να ισχυριστεί τη συναίνεσή σας ή την απώλεια αντίδρασης.
• Κρατήστε πιθανά αποδεικτικά στοιχεία.
• Μην προσπαθήσετε να δικαιολογήσετε τον θύτη ή να κατηγορήσετε τον εαυτό σας για το ότι συνέβη. Υπεύθυνος είναι μόνο ο θύτης.
• Μιλήστε ανοιχτά για το τι συνέβη, δεν είστε εσείς ο υπαίτιος/α μιας τέτοιας συμπεριφοράς
• Μην απομονώνεστε, απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό.
• Αν συνεχίζεται η παρενόχληση, απευθυνθείτε σε δικηγόρο που έχει ειδικευτεί στο θέμα ή σε Συμβουλευτικό Κέντρο.

Αν ωστόσο έχετε δεχτεί σεξουαλική παρενόχληση και δεν αισθάνεστε καλά με τον εαυτό σας ή νιώθετε αρνητικά συναισθήματα όπως άγχος, φόβος θυμός κ.α., μπορείτε πάντα να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Μπορείτε είτε να απευθύνεστε στην 24ωρη τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 για τη βία κατά των γυναικών, είτε σε συμβουλευτικά κέντρα που εδρεύουν σε όλη την επικράτεια. Περισσότερες πληροφορίες με τηλέφωνα και διευθύνσεις μπορείτε να βρείτε στον παρακάτω σύνδεσμο: http://womensos.gr/sumvouleutika-kentra-ggif/

Αν πάλι είστε φοιτητής ή φοιτήτρια του Πανεπιστημίου Πατρών μπορείτε να απευθυνθείτε στην Κοινωνική Μέριμνα του Πανεπιστημίου, όπου ειδικοί Ψυχικής Υγείας (κοινωνικοί λειτουργοί και ψυχολόγοι) μπορούν να σας παρέχουν υποστήριξη. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε εδώ: https://socialwelfare.upatras.gr/contact/ ή στο τηλέφωνο 2610 969696.

Τσοκανά Νικολία
Κοινωνική Λειτουργός MSc
Γραφείο Κοινωνικής Μέριμνας Πανεπιστημίου Πατρών